Alla la kiitiyo tilinta le
1 Wo kamma la, i maŋ kanadaa soto, hani ite mu muŋ moo le ti. Niŋ i ka moo doo kiitindi, i ka i faŋo le halaki, baawo i ka kiitiyo ke kuwolu mennu la, i faŋo ka wo kuu kiliŋolu le ke. 2 Ŋà a kalamuta le ko, Alla la kiitiyo ka naa tilindinke moolu le kaŋ, mennu ka wo kuu siifaalu ke. 3 Fo i ye a miira le ko, i be kana noo la Alla la kiitiyo ma le, niŋ i ka moo doolu kiitindi kuwolu la, i faŋo ka mennu ke? 4 Fo i jututa Alla la beteyaa baa le la baŋ, a la sooneeyaa aniŋ a la muñoo? Fo i maŋ a loŋ, Alla la beteyaa ka i naati tuuboo le kaŋ?
5 Bari i sondomoo bambanta le, i maŋ soŋ tuuboo la. Wo le ye a tinna i be Alla la kamfaa baa kafu kaŋ ñoo ma i faŋo ye fo Alla la kamfaa baa luŋo la, a la kiitii tilindiŋo be lankenema la luŋo meŋ na. 6 Wo luŋo la, Alla be moo-wo-moo joo la a la kebaaroolu le la. 7 A be badaa-badaa baluwo dii la moolu la le, mennu ka tu kuu bete kewo la muñoo kono ka Alla la kallankeeyaa* niŋ a la horomoo ñini, aniŋ ka badaa-badaa baluwo soto. 8 Bari Alla la kamfaa baa niŋ jusuboo be moolu le ye, mennu ka niidiyaa nooma, aniŋ ì balanta tooñaa ma ka kuu jawoolu nooma. 9 Toora baa niŋ niikuyaa be tara la moolu bee kaŋ ne, mennu ka kuu jawoolu ke, Yahuudoolu foloo ye, wo koolaa moo koteŋolu. 10 Bari moolu mennu ka kuu betoolu ke, kallankeeyaa, horomoo aniŋ kayiroo be tara la wolu bee ye le, Yahuudoolu foloo ye, wo koolaa moo koteŋolu, 11 kaatu Alla buka moo faasaa.
12 Mennu bee ka junuboo ke Luwaantaŋyaa kono, ì be kasaara la Luwaantaŋyaa le kono, aduŋ mennu bee ka junuboo ke Luwaa koto, Luwaa be laa la wolu kaŋ ne. 13 A maŋ ke ko, Luwaa moyoo le be moolu tilindi la Alla ñaatiliŋo la, bari Luwaa mutalaalu le be tiliŋo soto la. 14 Moolu mennu maŋ ke Yahuudoolu ti, ì maŋ Musa la Luwaa* soto, bari niŋ ì ka kuwolu ke ì faŋ ye ko Luwaa ye a landi ñaameŋ, wo to ì mu luwaa le ti ì faŋolu ye, hani ì maŋ Musa la Luwaa soto ñaa-wo-ñaa. 15 Ì daajikoo ka a yitandi le ko, Luwaa la yaamaroolu be safeeriŋ ì sondomoo kono le, aduŋ ì sondomoo fanaa ka seedeyaa ke le. Waati doolu la, ì la miiroolu ka ì tuumi le, aduŋ waati doolu la, ì la miiroolu ka ì tankandi le. 16 Ñiŋ be lankenema la kiitiiluŋo le la, Alla be moolu la kulloo kuwolu kiitindi la ka bo niŋ Kiristu* Yeesu la, ko kibaari betoo ye a yitandi ñaameŋ nte ka meŋ kawandi.
Musa la Luwaa te Yahuudoolu tankandi la
17 Bari ite la kuwo duŋ, ite meŋ ka i faŋo kumandi Yahuudoo la? I ka jiki Luwaa le la, aduŋ i ka kibiri kafuñooyaa le la, meŋ be i niŋ Alla teema. 18 I ye Alla la lafoo loŋ ne, aduŋ i ye kuu betoo niŋ kuu jawoo bo ñoo to le, kaatu i kuluuta Luwaa le koto. 19 I dankeneyaata le ko, ite le mu finkintewolu ñaa ti, aniŋ maloo, moolu ye mennu be diboo kono. 20 I la miiroolu to, i mu yaamarilaa le ti fahaamubaloolu ye, i mu karandirilaa ti dindiŋolu ye, kaatu londi timmariŋo niŋ tooñaa be ite bulu le, mennu be safeeriŋ Luwaa kono. 21 Wo to, ite meŋ ka moo koteŋolu karandi, muŋ ne ye a tinna i buka i faŋo karandi? Ite meŋ ka kawandoo ke ko, moo kana suuñaaroo ke, muŋ ne ye a tinna i faŋo ka suuñaaroo ke? 22 I ko, moo kana jeenoo ke, bari muŋ ne ye a tinna i faŋo ka jeenoo ke? I ye jalaŋolu koŋ, bari fo i buka suuñaaroo ke wo jalaŋ batudulaalu kono baŋ? 23 Ite meŋ ka kibiri Luwaa la kuwo la, fo i buka Alla horomantaŋyaa, kaatu i ka Luwaa tiñaa le? 24 Wo le ye a tinna a be safeeriŋ ko, “Alitolu la kuwo le ye a tinna Alla too keta tooñeeri kumoo ti moolu kono, mennu maŋ ke Yahuudoolu ti.”
25 Tooñaa, niŋ i ye Musa la Luwaa muta, wo to i la sunnoo ye nafaa soto le. Bari niŋ i ka Luwaa la yaamaroolu soosoo, wo to i la sunnoo maŋ nafaa soto muumeeke. 26 Wo to, niŋ sunnabaloo ye Luwaa la yaamaroolu muta, fo wo maarii te ke la moo sunnariŋo ti Alla ñaatiliŋo la baŋ? 27 Wo kamma la, moo meŋ balajaatoo maŋ sunna, bari a ye Luwaa la yaamaroolu muta, wo maarii be ite kiitindi la le, ite meŋ ye Musa la Luwaa safeeriŋo soto, aduŋ i sunnata fanaa, bari hani wo ñaa-wo-ñaa, i ye Luwaa tiñaa. 28 A maŋ ke ko, wo maarii mu Yahuudoo faŋo le ti, meŋ ka a faŋ yitandi ko Yahuudoo, aduŋ a balajaatoo sunnata. 29 Hanii, Yahuudi tooñaa mu moo le ti, meŋ sondomoo tilinta Alla ñaatiliŋo la. Aduŋ sunna tooñaa maŋ ke moo balajaatoo la sunnoo ti, bari sondomoo. A maŋ tara looriŋ Luwaa kaŋ, bari Alla la Nooroo. Wo maarii la jayiroo buka bo moolu bulu, bari Alla.
دينونة الله
1 لذلِكَ لا عُذْرَ لكَ أيّا كُنتَ، يا مَنْ يَدينُ الآخَرينَ ويَعمَلُ أعمالَهُم، لأنّكَ حينَ تَدينُهُم تَدينُ نَفسَكَ 2 ونَحنُ نَعلَمُ أنّ اللهَ يَدينُ بِالعدلِ مَنْ يَعمَلُ مِثلَ هذِهِ الأعمالِ. 3 وأنتَ، يا مَنْ يَدينُ الذينَ يَعمَلونَها ويَفعلُ مِثلَهُم، أتَظُنّ أنّكَ تَنجو مِنْ دَينونَةِ اللهِ؟ 4 أم إنّكَ تَستَهينُ بِعَظيمِ رأفتِهِ وصَبرِهِ واَحتمالِهِ، غَيرَ عارِفٍ أنّ اللهَ يُريدُ بِرأْفَتِهِ أنْ يَقودَكَ إلى التّوبَةِ؟ 5 ولكنّكَ بِقساوَةِ قَلبِكَ وعِنادِكَ تَجمعُ لِنَفسِكَ غَضَبًا لِـيومِ الغَضَبِ، حينَ تَنكَشِفُ دَينونَةُ اللهِ العادِلَةُ، 6 فيُجازي كُلّ واحدٍ بأعمالِهِ، 7 إمّا بِالحياةِ الأبدِيّةِ لِمَنْ يُواظِبونَ على العَمَلِ الصّالِـحِ ويَسْعَوْنَ إلى المَجدِ والكَرامَةِ والبَقاءِ، 8 وإمّا بالغَضَبِ والسّخْطِ على المُتَمَرّدينَ الذينَ يَرفُضونَ الحقّ ويَنقادونَ لِلباطِلِ. 9 والوَيلُ والعَذابُ لِكُلّ إنسانٍ يعمَلُ الشّرّ مِنَ اليَهودِ أوّلاً ثُمّ اليونانيّينَ، 10 والمَجْدُ والكَرامةُ والسّلامُ لِكُلّ مَنْ يَعمَلُ الخَيرَ مِنَ اليَهودِ أوّلاً ثُمّ اليونانيّينَ، 11 لأنّ اللهَ لا يُحابـي أحدًا. 12 فالذينَ خَطِئوا وهُمْ بِغيرِ شريعةِ موسى، فَبِغيرِ شريعةِ موسى يَهلِكونَ. والذينَ خَطِئوا ولَهُم شريعةُ موسى، فبِشريعةِ موسى يُدانُونَ. 13 وما الذينَ يَسمَعونَ كلامَ الشّريعةِ هُمُ الأبرارُ عِندَ اللهِ، بَلِ الذينَ يَعمَلونَ بأحكامِ الشّريعةِ هُم الذينَ يَتَبرّرونَ. 14 فغَير اليَهودِ مِنَ الأُمَمِ، الذينَ بلا شريعةٍ، إذا عَمِلوا بالفِطرةِ ما تأمُرُ بِه الشريعةُ، كانوا شريعةً لأنفُسِهِم، معَ أنّهُم بِلا شَريعةٍ. 15 فيُـثبِتونَ أنّ ما تأمُرُ بِه الشريعةُ مكتوبٌ في قُلوبِهِم وتَشهَدُ لهُم ضمائِرُهُم وأفكارُهُم، فهيَ مرّةً تَــتّهِمُهُم ومرّةً تُدافِـعُ عَنهُم. 16 وسيَظهَرُ هذا كُلّهُ، كما أُبشّرُكُم بِه، يومَ يَدينُ اللهُ بِالمَسيحِ يَسوعَ خفايا القُلوبِ.
اليهود والشريعة
17 وأنت، يا من تُسمّي نفسَك يهوديّا، وتتّكلُ على الشريعةِ، وتفتخرُ باللهِ 18 وتعرِفُ مشيئتَهُ، وتُمَيّزُ ما هوَ الأفضَلُ بِما تَعَلّمتَهُ مِنَ الشريعةِ، 19 وتَعتَقِدُ أنّكَ قائِدٌ لِلعُميانِ ونُورٌ لِمَنْ هُمْ في الظلامِ 20 ومُؤدّبٌ لِلأغبِـياءِ ومُعَلّمٌ لِلبُسطاءِ، لأنّ لكَ في الشريعةِ كمالَ المعرِفَةِ والحقيقَةِ. 21 أنتَ، يا مَنْ يُعَلّمُ غَيرَهُ، أما تُعَلّمُ نَفسَكَ؟ تُنادي: لا تَسرِقْ، وتَسرِقُ أنتَ؟ 22 تَقولُ: لا تَزْنِ، وتَــزني؟ تَستَنكِرُ الأصنامَ وتنهَبُ هياكِلَها؟ 23 تَفتَخِرُ بالشريعةِ وتُهينُ اللهَ بِعُصيانِ شريعَتِهِ؟ 24 فالكِتابُ يَقولُ: «بِسببِكُم يَستَهينُ النّاسُ باَسمِ اللهِ بَينَ الأُممِ».
25 إنْ عَمِلتَ بالشريعةِ كانَ لِخِتانِكَ فائدةٌ، ولكِنْ إذا خالَفْتَ الشريعةَ صِرتَ في عِدادِ غَيرِ المَخْتونينَ. 26 وإذا كانَ غَيرُ المَختونينَ يُراعُونَ أحكامَ الشريعةِ، أفَما يَعتَبرُهُمُ اللهُ في عِدادِ المَختونينَ؟ 27 ومَنْ عَمِلَ بالشريعةِ، وهوَ غَيرُ مَختونِ الجسَدِ، أفَلا يَحكُمُ علَيكَ أنتَ اليَهوديّ الذي يُخالِفُ الشريعةَ ولَه كِتابُها والخِتانُ؟ 28 فما اليَهوديّ هوَ اليَهوديّ في الظّاهِرِ، ولا الخِتانُ هوَ ما ظهَرَ في الجسَدِ، 29 وإنّما اليَهوديّ هوَ اليَهوديّ في الباطِنِ، والخِتانُ هوَ خِتانُ القَلبِ بالرّوحِ لا بِحُروفِ الشريعةِ. هذا هوَ الإنسانُ الذي يَنالُ المَديحَ مِنَ اللهِ لا مِنَ البشَرِ.