Seba musumansoo naata Sulemani kumpabo
(1 Mansoolu 10:1-13)
1 Kabiriŋ Seba musumansoo* ye Sulemani la darajoo moyi, a naata Yerusalaamu ka a kotobo niŋ ñininkaari koleŋolu la. A niŋ kafu baa naata, ì niŋ ñonkomoolu mennu ye seerandi feŋolu duni, sani jamaa baa, aniŋ bere ñiimaalu. A naata Sulemani yaa, aduŋ ì kacaata kuwolu bee la, mennu tarata a hakiloo kono. 2 Mansa Sulemani ye a la ñininkaaroolu bee jaabi, aduŋ feŋ ne maŋ koleyaa a fee ka a bo a ye ñoo to.
3 Musumansoo jaakalita Sulemani la ñaameŋo la le, aniŋ a ye buŋo meŋ loo. 4 Kabiriŋ a ye a la domoroolu je ì ye mennu londi, a la mansakundaa alifaalu siiñaa, a la dookuulaalu la topatooriñaa niŋ ì la duŋ feŋolu, a la miŋ feŋ dandannaalu niŋ ì la duŋ feŋolu, aniŋ a ka jani sadaalu* mennu bo Yaawe Batudulaa Buŋo* to, a kaawata baake le.
5 A ko Mansa Sulemani ye ko, “Ŋa kibaaroo meŋ moyi m faŋo la bankoo kaŋ i la noo kuwolu to, aniŋ i la ñaameŋo, tooñaa le mu. 6 Nte maŋ laa ñiŋ kuwolu la, fo kabiriŋ n naata ŋa a je n ñaa la. Tooñaa, ì maŋ kuwo talantewo faŋo fo n ye nuŋ, kaatu i la ñaameŋo tambita kibaaroo la le nte ye meŋ moyi. 7 I la moolu le mu moo seewooriŋolu ti. I la dookuulaalu mennu ka tara i koto waati-wo-waati, ka ì tuloo loo i la ñaameŋ kumoolu la, fanaa mu moo seewooriŋolu le ti. 8 Tentoo be Yaawe ye i la Alla, meŋ kontaanita i la kuwo la, a ye i sindi a la mansasiiraŋo kaŋ ka maraloo ke a ye. I la Alla ye Banisirayila kanu le, aduŋ a lafita ì londi la le fo abadaa, wo le ye a tinna a ye ite ke mansa ti, fo i si tiliŋo niŋ tooñaa taamandi.”
9 Bituŋ Seba musumansoo ye sanoo dii Mansa Sulemani la meŋ siyaata kilo wuli naani ti, ka taa seerandi feŋolu jamaa baa, aniŋ bere ñiimaalu. Seba musumansoo ye seerandi feŋ diimaa meŋ dii Mansa Sulemani la, a ñoŋo nene maŋ soto kotenke.
10 Mansa Hiramu la dookuulaalu niŋ Mansa Sulemani la dookuulaalu mennu ye sanoo samba naŋ ka bo Ofiri bankoo kaŋ, ye babara foroo jamaa fanaa samba naŋ, aniŋ bere ñiimaalu. 11 Mansa Sulemani ye ñiŋ babara foroolu taa ka ì ke selenselendaŋo ti Yaawe Batudulaa Buŋo to, aniŋ mansasuwo to, aniŋ ka kooraalu niŋ kontiŋolu dadaa kuma feŋ kosilaalu ye. Ñiŋ ñoŋo nene maŋ soto nuŋ Yahuuda bankoo kaŋ.
12 Mansa Sulemani ye feŋo bee dii Seba musumansoo la, a lafita meŋ bee la, meŋ faŋo tambita ate ye meŋ samba naŋ a ye. Bituŋ a niŋ a la moolu muruta ì la bankoo kaŋ.
Sulemani la naafuloo
(1 Mansoolu 10:14-29)
13 Sulemani ka sanoo meŋ soto saŋ-wo-saŋ, a ka taa le fo kilo wuli muwaŋ niŋ saba, 14 aduŋ wo niŋ naamoolu maŋ kiliŋ mennu ka bo juloolu niŋ safaarilaalu bulu. Araabuduu mansoolu fanaa bee aniŋ bankoo kumandaŋolu ka kodiforoo niŋ sanoo samba a ye naŋ ne.
15 Mansa Sulemani ye koteeri* baa keme fula dadaa, aduŋ kiliŋ-wo-kiliŋ bala, sanoo kilo woorowula le keta jee. 16 A ye koteerindiŋ keme saba fanaa dadaa niŋ sanoo la, aduŋ kiliŋ-wo-kiliŋ bala sanoo meŋ keta jee, a be kilo saba sii la le. Mansa ye ì ke Libanooni Sutoo Buŋo le kono.
17 Mansa Sulemani ye mansasiiraŋ baa dadaa, meŋ laata niŋ samañiŋo niŋ saniforoo la. 18 Mansasiiraŋo ñiŋ ye seleraŋ teputepu wooro le soto, aduŋ ì ye siŋ looraŋo fanaa ke a la. Siiraŋo ñiŋ kara fuloo bee ye bulu laadulaa soto le, aduŋ jata muluŋ leseriŋ fula le be looriŋ bulu laadulaalu daala. 19 Jata muluŋ leseriŋ taŋ niŋ fula le be seleraŋ teputepoo to. Teputepu-wo-teputepu, a kara tantaŋ fuloo bee, jata muluŋ kiliŋ ne be looriŋ jee. Ñiŋ ñoŋo nene maŋ dadaa mansamarali banku koteŋ kaŋ. 20 Mansa Sulemani la mindaŋolu bee mu nuŋ sanoo le ti, aniŋ bunkono jooraŋolu mennu bee be Libanooni Sutoo Buŋo kono, wolu bee mu saniforoo le ti. Kaatu Sulemani jamaanoo la kodiforoo maŋ ke feŋ ti. 21 A ye safaari kuluŋolu le soto nuŋ baa to, Hiramu la moolu ka mennu dookundi. Sanji saba-wo-sanji saba ì ka muru naŋ ne, ì niŋ sanoo, kodiforoo aniŋ samañiŋo, ka taa ndemoolu niŋ kumaarewolu.
22 Mansa Sulemani la naafuloo niŋ ñaameŋo le warata ka tambi duniyaa mansa koteŋolu bee la. 23 Duniyaa mansoolu bee ka lafi le nuŋ ka i lamoyi Sulemani la diyaamoo la, ka ñaameŋo moyi, Alla ye meŋ ke a sondomoo kono. 24 Saŋ-wo-saŋ ì meŋ-wo-meŋ ka naa le, ì niŋ soorifeŋolu, mennu keta kodiforo jooraŋolu ti aniŋ sani jooraŋolu, dendika ñiimaalu, kelejooraŋolu niŋ seerandi feŋolu, aniŋ suwoolu niŋ bahalewolu*.
25 Sulemani ye buŋ wuli naani le soto suwoolu niŋ sareetoolu ye, aniŋ suu wuli taŋ niŋ fula. A ye ñinnu doolu maabo saatewolu to, a ka keleraŋ sareetoolu* maabo daamennu to, a ye doolu tu a faŋo fee Yerusalaamu. 26 Sulemani le marata ñiŋ mansoolu bee kunna, ka bo Yufurati Boloŋo to, ka taa fo Filisitinkoolu la bankoo kaŋ, ka taa bula fo Misira bankoo naanewo la. 27 Sulemani ye kodiforoo fuumandi Yerusalaamu kono le komeŋ beroo, aduŋ sedari* babaroo fuumata le komeŋ sikamu sooto yiroo mennu be Sefela* konkotundoo* to. 28 Ì ye Sulemani la suwoolu saŋ naŋ Misira le aniŋ banku koteŋolu kaŋ.
Mansa Sulemani beleta
(1 Mansoolu 11:41-43)
29 Sulemani ye kuu koteŋolu mennu ke, biriŋ foloodulaa fo labandulaa to, ì be safeeriŋ Annabilayi Natani la Taarika Kitaaboo kono le, Ahiya Silonkoo la Kiilaariyaa Kumoolu Kitaaboo, aniŋ Annabilayi Ido la Kitaaboo, a la jeroolu be safeeriŋ daameŋ Mansa Yerobowamu, Nebati dinkewo la kuwo to. 30 Sulemani tarata nuŋ Yerusalaamu le ka Banisirayila bee mara fo sanji taŋ naani. 31 Bituŋ a beleta ka kafu a mumuñolu ma, ì ye a baadee Yerusalaamu, a faamaa Dawuda la Saatewo* to. Aduŋ a dinkewo Rehobowamu le keta mansa ti a noo to.
ملكة سبأ عند سليمان
(1مل 10‏:1‏-13)
1 وسَمِعَتْ ملِكَةُ سَبأ‌ بأخبارِ سليمانَ، فجاءت إليهِ في أورُشليمَ في مَوكِبٍ عظيمٍ جدًّا، لِتَختَبِرَهُ في مَسائِلَ صَعبةٍ، ومعَها جِمالٌ مُحَمَّلةٌ أطيابا وذهَبا كثيرا وحِجارةً كريمةً، وا‏لتقَت سليمانَ وكلَّمَتْهُ بِـجميعِ مَسائِلِها. 2 فأخبَرَها سليمانُ بكُلِّ كلامِها، ولم يُخفَ عَنْ سُلَيمانَ أمرٌ إلاَّ وأخبرَها بهِ. 3 ورَأت مَلِكةُ سَبأ كُلَّ حِكمَةِ سليمانَ، والقصرَ الّذي بَناهُ، 4 وطعامَ مَوائِدِهِ، ومَجلِسَ حاشيتِهِ، ونِظامَ خُدَّامِهِ وهِندامَهُم، وسُقاتَهُ وهِندامَهُم، ومُحرَقاتِهِ الّتي كانَ يُقَدِّمُها في هَيكلِ الرّبِّ، حينَ رأت هذا كُلَّهُ، أصابَها الذُهولُ، 5 وقالَت للمَلِكِ: «كانَ صحيحا ما سَمِعْتُه في بلادي عنْ أقوالِكَ وعنْ حِكمَتِكَ 6 لكنِّي لم أُصَدِّقْهُ حتّى جِئْتُ وشاهَدْتُ بِــعينيَّ، فإذا بـي لم أُخبَرْ حتّى بِنِصفِهِ، فحِكمَتُكَ وغِناكَ يَفوقانِ ما سَمِعْتُهُ. 7 هَنيئا لِرجالِكَ، وهَنيئا لِخُدَّامِكَ هؤلاءِ القائِمينَ بَينَ يَديكَ يسمَعونَ حِكمَتَكَ. 8 تباركَ الرّبُّ إلهُكَ الّذي رَضيَ علَيكَ وأجلَسَكَ على هذا العرشِ مَلِكا با‏سمِهِ. ولأنَّهُ أحَبَّ بَني إِسرائيلَ، وأرادَ أنْ يُثَبِّتَهُم إلى الأبدِ، أقامَكَ مَلِكا لِتَحكُمَ بالحَقِّ والعَدلِ». 9 وأهدتِ المَلِكَ عِشرينَ قِنْطارَ ذهَبٍ وأطيابا كثيرةً وحِجارةً كريمةً، ولم يكُنْ بَينَ الأطيابِ مِثلُ ذلِكَ الطِّيـبِ الّذي وهَبَتْهُ مَلِكةُ سَبأَ للملِكِ سليمانَ.
10 وحمَلَ رجالُ حيرامَ‌ وسليمانَ ذهَبا مِنْ أوفيرَ، وجاؤُوا أيضا بِـخشَبِ صَندلٍ‌ كثيرٍ وبِـحِجارةٍ كريمةٍ. 11 فعَمِلَ سليمانُ مِنْ خشَبِ الصَّندلِ دَرابِزينا للهَيكلِ وللقصرِ وقيثاراتٍ وربابا للمُغَنِّينَ، ولم يَرَ أحدٌ مِثلَ ذلِكَ مِنْ قَبلُ في أرضِ يَهوذا.
12 وأهدَى المَلِكُ سليمانُ مَلِكةَ سَبأ كُلَّ ما طَلَبَتْهُ، فَوقَ ما أعطاها مِنَ الهدايا السَّخيَّةِ، وعادَت إلى بِلادِها هيَ وحاشيَتُها.
ثروة سليمان
(1مل 10‏:14‏-29)
13 وكانَ وَزنُ الذَّهبِ الّذي يَرِدُ على سليمانَ في سَنةٍ واحدَةٍ مئَةَ قِنْطارِ ذهَبٍ، 14 هذا فَضْلا عنِ الواردِ مِنَ الزوَّارِ‌ التُّجَّارِ. وكانَ جميعُ مُلوكِ العربِ ووُلاةُ أرضِ إِسرائيلَ يحمِلونَ إليهِ الفِضَّةَ والذَّهبَ. 15 فعَمِلَ المَلِكُ سليمانُ مِئتي تُرْسٍ كبـيرٍ منْ ذهَبٍ مَطروقٍ، للتُّرْسِ الواحدِ ثَلاثَةُ أرطالِ ذهَبٍ، 16 وثَلاثُ مئةِ تُرْسٍ صغيرٍ منْ ذهَبٍ مَطروقٍ للتُّرْسِ الواحدِ رَطْلٌ ونِصفُ الرَّطْلِ، وحَفِظَها في بـيتٍ يُدعى غابَةَ لبنانَ‌. 17 وعَمِلَ المَلِكُ عرشا كبـيرا مِنْ عاجٍ وألبسَهُ ذهَبا إبريزا. 18 وكانَ للعرشِ سِتُّ دَرجاتٍ ومَوطِـئٌ للقدمَينِ مِنْ ذهَبٍ وعلى جانبَي المَقعَدِ يَدانِ مِنْ هُنا ومِنْ هُناكَ وأسَدانِ واقِفانِ عِندَ اليَدينِ، 19 فيما ا‏ثنا عشَرَ أسدا واقِفَةٌ على الدَّرَجاتِ الستِّ مِنْ هُنا ومِنْ هُناكَ، ولم يكُنْ مِثلُ ذلِكَ في جميعِ المَمالِكِ. 20 وكانَ جميعُ آنيةِ شُرْبِ المَلِكِ سليمانَ ذهَبا، وكذلِكَ جميعُ آنيةِ بـيتِ غابَةِ لبنانَ، ولم يكُنْ بَينَها شيءٌ مِنَ الفِضَّةِ الّتي لم يكُنْ لها أيَّةُ قيمةٍ في أيّامِ سليمانَ، 21 وكانَ للمَلِكِ سُفُنٌ ضَخمَةٌ تأتيهِ معَ سُفُنِ حِيرامَ، مرَّةً في كُلِّ ثَلاثِ سِنينَ حامِلَةً ذهَبا وفِضَّةً وعاجا وقُرودا وطواويسَ.
22 وفاقَ المَلِكُ سليمانُ جميعَ مُلوكِ الأرضِ غِنًى وحِكمَةً، 23 وكانَ مُلوكُ الأرضِ يَلتَمِسونَ مُقابَلَتَهُ لِسَماعِ حِكمَتِهِ الّتي أودَعَها اللهُ في قلبِهِ. 24 وكانَ كُلُّ مَنْ يأتي إليهِ يحمِلُ هداياهُ مِنْ آنيةِ فِضَّةٍ وذهَبٍ ومَلابسَ وسِلاحٍ وأطيابٍ وخَيلٍ وبِــغالٍ، وذلِكَ سنَةً بَعدَ سنَةٍ. 25 وكانَ لِسليمانَ أربَعةُ آلافِ مَعلَفٍ لِخَيلِ المَركباتِ وا‏ثنا عشَرَ ألفَ فرسٍ في أورُشليمَ وسائِرِ المُدُنِ. 26 وكانَ مُتَسَلِّطا على جميعِ المُلوكِ مِنْ نهر الفراتِ إلى أرضِ الفِلسطيِّينَ وإلى حُدودِ مِصْرَ‌. 27 وجعَلَ المَلِكُ الفِضَّةَ في أورُشليمَ كثيرةً كالحجارةِ، وجعَلَ خشَبَ الأرْزِ كالجُمَّيزِ كثرَةً في السَّهلِ‌. 28 أمَّا الخَيلُ فكانَت تَرِدُ على سليمانَ مِنْ مِصْرَ‌ ومِنْ جميعِ البُلدانِ‌.
نهاية عهد سليمان
(1مل 11‏:41‏-43)
29 وما تبَقَّى مِنْ أخبارِ سليمانَ مِنْ أوَّلِها إلى آخِرِها مُدوَّنٌ في كلامِ ناثانَ النَّبـيِّ، وفي نُبوَّةِ أخيَّا الشِّيلونيِّ، وفي رُؤى يَعْدو الرَّائي الّذي تنَبَّأَ عَنْ يَرُبْعامَ بنِ نَاباطَ. 30 وملَكَ سليمانُ بأورُشليمَ على جميعِ إِسرائيلَ أربَعينَ سنَةً. 31 وحينَ ماتَ دُفِنَ معَ آبائِهِ في مدينةِ داوُدَ أبـيهِ، وملَكَ رَحُبعامُ ا‏بنُهُ مكانَهُ.