Midiyaninkoolu la Banisirayilankoolu maroo
1 Banisirayilankoolu ye kuu jawoo ke Yaawe* ñaa koto kotenke. Bituŋ a naata ì duŋ Midiyaninkoolu bulu fo sanji woorowula. 2 Midiyaninkoolu semboo naata wara-wara laalaa Banisirayilankoolu ti. Midiyaninkoolu la kuwo kamma la, Banisirayilankoolu ye dulaalu ñiniŋ berehuwolu kono, ka jee ke ì la maabodulaa ti, aniŋ dulaa koteŋolu konkoolu kono, moo te futa noo la ì ma daameŋ. 3 Niŋ Banisirayilankoolu ye fiiroo ke doroŋ, Midiyaninkoolu, Amalekinkoolu aniŋ tilibo banku koteŋo moolu si naa ka ì boyinkaŋ. 4 Ì ye ì la daakaalu loo jee, ka ì la bankoo fiifeŋolu kasaara, ka taa bula fo Kaasa la. Ì buka hani domori feŋ ne tu Banisirayila kono, saajii to baŋ, ninsi waraŋ fali. 5 Ì niŋ ì la beeyaŋ koorewolu ka naa le, aniŋ ì la tiriliisoolu*, komeŋ kuntiŋolu, ì niŋ ì la ñonkome jamaalu, moo te meŋ yaatewo loŋ noo la. Ì si bankoo ñiŋ boyinkaŋ ka a tiñaa. 6 Midiyaninkoolu ye Banisirayilankoolu fuwaareyandi le fo labaŋo la, ì naata daala woosii Yaawe ye ka ì maakoyi.
7 Kabiriŋ Banisirayilankoolu daala woosiita Yaawe ye Midiyaninkoolu la kuwo kamma la, 8 a ye annabiyomoo kii ì kaŋ, meŋ ko ì ye ko, “Ñiŋ ne mu Yaawe Banisirayila la Alla la kumoo ti ko: Nte le ye ali bondi naŋ Misira, ŋa ali firiŋ joŋyaa kono. 9 Nte le ye ali kiisa Misira buloo kono, aniŋ ali toorandilaa koteŋolu bulu, ŋa ì bayi ali ñaato, ŋa ì la bankoo dii ali la. 10 N ko ali ye ko, ‘Nte le mu Yaawe ti, ali la Alla. Ali kana Amorinkoolu la alloolu batu, ali be sabatiriŋ mennu la bankoo kaŋ teŋ.’ Bari ali maŋ n na kumoo moyi.”
Alla ye Kideyoni kili ka Banisirayilankoolu tankandi
11 Yaawe la malaayikoo naata, a siita yiri baa doo koto, meŋ be Ofura daala. Jee mu Abiyesa koomalankoo Yowasi le taa ti. A dinkewo Kideyoni be wiiti* toñonkoo la jee le to, ka a maabo Midiyaninkoolu ma. Wo le ye a tinna a ye a ke wayini* yiridiŋ bitidulaa kono. 12 Kabiriŋ Yaawe la malaayikoo fintita naŋ Kideyoni kaŋ, a ko a ye ko, “Yaawe be i fee, ite kelejawara baa!”
13 Kideyoni ko a ye ko, “Bari m maarii, niŋ a ye a tara Yaawe be ntolu fee le, muŋ ne ye a tinna ñiŋ kuwo bee keta ntolu la? Ǹ na alifaa foloolu ka a fo ǹ ye le ko, ‘Yaawe le ye m̀ bondi naŋ Misira.’ Saayiŋ duŋ, a la wo kaawakuwolu be mintoo le? Yaawe ye a daa bo ntolu la kuwo to le, a ye ǹ duŋ Midiyaninkoolu bulu.”
14 Bituŋ Yaawe ye a ñaa tiliŋ a la, a ko a ye ko, “Taa niŋ i semboo bee la, i ye Banisirayilankoolu tankandi ka bo Midiyaninkoolu bulu. Nte faŋo le be i kii kaŋ!”
15 Kideyoni ko a ye ko, “M maarii, nte be Banisirayilankoolu kiisa noo la ñaadii le? Nte bota kaabiiloo meŋ kono, wo le semboo dooyaata Manase lasiloo bee kono. Nte le fanaa la kuwo dooyaata m faamaa la dimbaayaa bee kono.”
16 Yaawe ko a ye ko, “M be tara la i fee le, aduŋ i be wo Midiyaninkoolu noo la le, ì bee kafuriŋo ñoo ma.”
17 Kideyoni ko a ye ko, “Niŋ ŋa a soto i la, wo to taamanseeroo yitandi n na ko, tooñaa le mu, ite Yaawe le be diyaamu kaŋ n ye. 18 Dukaree, kana taa fo niŋ m muruta naŋ, ka n na buuñaa feŋo samba naŋ, ŋa a landi i ñaatiliŋo la.” A ko a ye ko, “M be i batu la jaŋ, fo i ye muru naŋ.”
19 Kideyoni taata suwo kono, a ye baakotondiŋo faa, a ye a tabi. Bituŋ a ye mbuuroolu jani, mennu maŋ leweñoo soto, meŋ si taa fo fariñoo kilo taŋ. A ye suboo ke sinsindiŋo kono, a ye a daa jiyo ke kaleeroo kono. A ye a bee samba a ye yiri baa koto, a ye a landi a ñaatiliŋo la. 20 Alla la malaayikoo ko a ye ko, “Ñiŋ suboo taa, aniŋ mbuuroo, i ye ì laa ñiŋ bere baa kaŋ, i ye daa jiyo boŋ ì kaŋ.” Bituŋ Kideyoni ye a ke. 21 Dokoo meŋ be Yaawe la malaayikoo buloo kono, a ye wo le neŋo maa suboo niŋ wo mbuuroo la. Dimbaa malata beroo ñiŋ bala, a ye ñiŋ suboo niŋ mbuuroo bee jani. Bituŋ Yaawe la malaayikoo naata yeemaŋ a ñaa koto.
22 Wo to le, Kideyoni naata a kalamuta ko, Yaawe la malaayikoo le mu, a kumata ko, “Hee, m Maarii Yaawe, tooñaa-tooñaa, ŋa i la malaayikoo le je. N niŋ Yaawe la malaayikoo le ye ǹ ñaa tiliŋ ñoo la!” 23 Bari Yaawe ko a ye ko, “Kayiroo doroŋ ne be tara la i ye! Kana sila. I te faa la.” 24 Bituŋ Kideyoni naata sadaabodulaa* loo Yaawe ye jee, a ye a toolaa ko, “Yaawe le mu kayiroo ti.” Fo ka naa bula bii tiloo la, sadaabodulaa ñiŋ be looriŋ Ofura le, Abiyesa koomalankoolu la dulaa to.
25 Wo suuto kiliŋo la, Yaawe ko a ye ko, “Sanji woorowula tuuraa taa ka bo i faamaa la koorewo to, meŋ mu tuuraa bete fulanjaŋo ti tuuraalu bee kono. I ye Baali* la sadaabodulaa boyi, meŋ mu i faamaa taa ti, aniŋ i ye Asera* jalaŋo fanaa boyi, meŋ be looriŋ a daala. 26 Sadaabodulaa loo Yaawe, i la Alla ye a noo to, ko a ñanta ke la ñaameŋ. Tuuraa ñiŋ taa, i ye a ke jani sadaa ti. Asera jalaŋo, i ye meŋ boyi, a dokoolu taa, i ye ì ke loo ti.”
27 Bituŋ Kideyoni ye a la dookuulaalu kee taŋ taa, a ye a ke ko Yaawe ye a fo a ye ñaameŋ. Bari a maŋ kuwo ñiŋ ke tilibuloo la, kaatu a be silariŋ a faamaa la dimbaayaa moolu le la aniŋ saatee moolu. A ye kuwo ñiŋ ke suutoo le la.
28 Kabiriŋ saatee moolu wulita wo saamoo soomandaa juunoo, ì ye a tara Baali la sadaabodulaa bee be janjandiŋ, aniŋ Asera jalaŋo, meŋ be looriŋ a daala, wo fanaa bee be kunturiŋ. Sadaabodulaa kutoo be looriŋ a noo to, tuuraa janita a kaŋ sadaa ti. 29 Ì ye ñoo ñininkaa ko, “Jumaa le ye ñiŋ ke?” Kabiriŋ ì ye a kuwo kisikisi kendeke, ì naata a fo ì ye ko, “Kideyoni, Yowasi dinkewo le ye a ke.” 30 Bituŋ saatee moolu ko Yowasi ye ko, “I dinkewo samba naŋ. A ñanta le ka faa, kaatu a ye Baali la sadaabodulaa le boyi, a ye Asera jalaŋo fanaa kuntu, meŋ be Baali la sadaabodulaa daala.”
31 Bari Yowasi ko moolu bee ye le, mennu kamfaatoo naata a kaŋ ko, “Fo ali lafita Baali la makatoo le bayi la baŋ? Fo ali lafita a la maloo le jaara la? Moo-wo-moo ye a la kuwo keloo ke, wo maarii be faa la le janniŋ soomandaa. Niŋ a ye a tara Baali mu alla le ti, a ye a loo a faŋ ye, ì ye ate le la sadaabodulaa tiñaa.”
32 Ka bo wo luŋo la, ì ka Kideyoni kumandi Yerubaali fanaa la le, meŋ kotoo mu ñiŋ ti, Baali si i joo a maarii to meŋ ye a la sadaabodulaa tiñaa.
Kideyoni ye Alla ñininkaa taamanseeroo la
33 Saayiŋ Midiyaninkoolu bee, Amalekinkoolu aniŋ moo koteŋolu, mennu be tiliboo la, kafuta ñoo ma. Ì ye Yoridani Boloŋo teyi, ì ye daakaa loo Yesireeli Wulumbaŋo to. 34 Yaawe la Nooroo jiita Kideyoni kaŋ. A ye binoo fee ka Abiyesa bonsuŋo moolu kili ka naa kafu a ma. 35 A ye kiilaalu kii Manase lasiloo moolu bee fanaa ye le, ka ì kili ka kafu a ma. A ye kiilaalu kii Aseri lasiloo moolu ye, Sebuluni aniŋ Nafutali. Bituŋ ì bee naata kafu a ma.
36 Kideyoni ko Alla ye ko, “Niŋ i lafita ka Banisirayilankoolu tanka ka bo niŋ nte la, ko i ye a fo ñaameŋ, 37 a fele, m be saajiitiyo feenee la toñonkari dulaa to jaŋ. Niŋ komboo keta saajiitiyo dammaa kaŋ, bankoo bee ye tu jaariŋ, wo to m be a loŋ na le ko, i be Banisirayilankoolu tankandi la le ka bo niŋ nte la, ko i ye a fo ñaameŋ.” 38 Aduŋ a keta wo le ñaama. Kideyoni sorita wo saamoo soomandaa juunoo, a ye saajiitiyo ñiŋ morondo ka jiyo bondi a bala. A taata kaañaŋ miraŋ faa le fee.
39 Bituŋ Kideyoni ko Alla ye ko, “Kana kamfaa n kamma. N lafita diyaamu la le kotenke siiñaa kiliŋ. Yamfa n ye, ŋa a ke kotenke niŋ saajiitiyo la. Tiyo dammaa ye tu jaariŋ, bituŋ bankoo bee ye sinaŋ komboo la.” 40 Wo luŋo suutoo fanaa Alla ye a ke, saajiitiyo tuta jaariŋ, bankoo bee sinanta komboo la.
جدعون
1 وعمِلَ بَنو إِسرائيلَ الشَّرَّ في عينَي الرّبِّ، فسَلَّمَهُم إلى قبـيلةِ مِديانَ سبْعَ سِنينَ. 2 فضايَقَهُمُ المِديانيُّونَ‌، فلَجأوا إلى المَغاوِرِ الّتي في الجِبالِ والكُهوفِ والحُصونِ هرَبا مِنهُم. 3 وكانوا إذا زَرَعوا، يصعَدُ إليهِمِ المِديانيُّونَ والعَماليقيُّونَ‌ وأهلُ الصَّحراءِ ويُهاجِمونَهُم. 4 كانوا يُخَيِّمونَ على أرضِهِم ويُتلِفونَ غَلَّةَ الأرضِ إلى مَدخَلِ غَزَّةَ‌ ولا يُبقونَ قُوتا في إِسرائيلَ ولا غنَما ولا بقَرا ولا حميرا. 5 كانوا يصعدونَ بِماشيَتِهِم وخيامِهِم ويأتونَ الأرضَ ويُفسِدونَها وهُم في كثرَةِ الجَرادِ، لا يُعَدُّونَ هُم ولا جِمالُهُم، 6 فذَلَّ بَنو إِسرائيلَ جِدًّا أمامَ بَني مِديانَ وصرَخوا إلى الرّبِّ. 7 ولمَّا صرَخوا إليهِ بِسبَبِ ظُلْمِ المِديانيِّينَ لهُم 8 أرسَلَ الرّبُّ إليهِم نبـيًّا فقالَ لهُم: «هذا ما يقولُ الرّبُّ إلهُ إِسرائيلَ: أصعَدتُكُم مِنْ مِصْرَ وأخرَجتُكُم مِنْ دارِ العُبوديَّةِ 9 وأنقَذتُكُم مِنْ أيدي المِصْريِّينَ ومِنْ أيدي جميعِ ظالِميكُم وطَرَدتُهُم مِنْ وجهِكُم وأعطَيتُكُم أرضَهُم. 10 وقُلتُ لكُم إنِّي أنا الرّبُّ إلهُكُم. لا تعبُدوا آلهَةَ الأموريِّينَ الّذينَ تُقيمونَ بأرضِهِم، فلم تسمَعوا لِصوتي».
11 وجاءَ ملاكُ الرّبِّ وجلَسَ تَحتَ سَنابِلِ البُطمَةِ الّتي في عَفرَةَ‌ وهيَ لِـيوآشَ الأبـيعَزري‌، وكانَ جِدعونُ ا‏بنُهُ يَدوسُ سَنابِلَ الحِنطَةِ في المَعصرَةَِ هرَبا مِنَ المِديانيِّينَ. 12 فتَراءى لَه ملاكُ الرّبِّ وقالَ لَه: «الرّبُّ معَكَ أيُّها الجَبَّارُ». 13 فقالَ لَه جِدعونُ: «ناشَدتُكَ يا سيِّدي. إنْ كانَ الرّبُّ معَنا، فلِماذا أصابَنا ما أصابَنا، وأينَ جميعُ مُعجزاتِهِ الّتي حَدَّثَنا بِها آباؤُنا وقالوا لنا إنَّه أخرَجَنا مِنْ أرضِ مِصْرَ. والآنَ خذَلَنا وجعَلَنا في قبضَةِ بَني مِديانَ». 14 فا‏لتفتَ إليهِ الرّبُّ وقالَ: «أنا الّذي أُرسِلُكَ فا‏ذهَبْ بِقُوَّتِكَ هذِهِ وخَلِّصْ بَني إِسرائيلَ مِنْ قبضَةِ مِديانَ». 15 فقالَ لَه جِدعونُ: «ناشَدتُكَ يا سيِّدي. بِماذا أُخَلِّصُ بَني إِسرائيلَ فقَبـيلتي أضعَفُ قبـيلةٍ في بَني منَسَّى، وأنا الأصغَرُ في بـيتِ أبـي». 16 فقالَ لَه الرّبُّ: «أنا معَكَ وسَتضرِبُ بَني مِديانَ كما لو كانوا رَجُلا واحدا». 17 فقالَ لَه: «إنْ كُنتَ راضيا عليَّ، فأعطِني عَلامةً أنَّكَ أنتَ الّذي تُكَلِّمُني. 18 لا تذهبْ مِنْ هُنا حتّى آتيكَ وأضَعَ تَقدِمَتي أمامَكَ». فقالَ لَه: «أنا هُنا حتّى تعودَ».
19 فدخَلَ جِدعونُ وأعَدَّ جَدْيا مِنَ المعَزِ وقُفَّةَ عجينِ فطيرٍ. وجعَلَ اللَّحمَ في سَلٍّ، ووضَعَ مرَقَ اللَّحمِ في قِدْرٍ، وخرَجَ بِذلِكَ تَحتَ البُطمةِ وأمامَهُ وضَعَ التَّقدِمةَ. 20 فقالَ لَه ملاكُ اللهِ: «خُذِ اللَّحمَ والفطيرَ وضَعهُما على هذِهِ الصَّخرةِ وصُبَّ المرَقَ». ففعَلَ، 21 فمَدَّ ملاكُ الرّبِّ طرَفَ العصا الّتي بِيدِهِ ومَسَّ اللَّحمَ والفطيرَ، فصَعِدَت نارٌ مِنَ الصَّخرةِ وأكلَتِ اللَّحمَ والفطيرَ. وغابَ ملاكُ الرّبِّ عَنْ عينَيهِ. 22 فعَلِمَ جِدعونُ أنَّهُ ملاكُ الرّبِّ، فقالَ: «آهِ، أيُّها الرّبُّ الإلهُ رأيتُ ملاكَ الرّبِّ وجها إلى وجهٍ». 23 فقالَ لَه الرّبُّ: «سالِما تبقى. لا تَخَفْ فإنَّكَ لا تموتُ». 24 فبَنى جِدعونُ هُناكَ مذبَحا للرّبِّ ودَعاهُ يَهوَهُ شَلومَ، وهوَ إلى هذا اليومِ لا يَزالُ في عَفرَةِ الأبـيعَزَريِّينَ.
25 وفي تلكَ اللَّيلةِ ذاتِها قالَ لَه الرّبُّ: «خُذْ ثورَ أبـيكَ وثورا ثانيا ا‏بنَ سبْعِ سِنينَ وا‏هدُمْ مذبَحَ البَعلِ الٍذي لأبـيكَ وا‏قْطَعِ الشَّجَرةَ‌ القريـبةَ، 26 وا‏بنِ للرّبِّ إلهِكَ مذبَحا حسَنَ البُنيانِ على رأسِ هذِهِ الصَّخرةِ. وخُذِ الثَّورَ الثَّاني وقَدِّمْهُ مُحرَقةً على حطَبِ الشَّجَرةِ الّتي تقطَعُها». 27 فأخذَ جِدعونُ عشرَةَ رِجالٍ مِنْ عبـيدِهِ وفعَلَ كما أمرَهُ الرّبُّ. ولأنَّهُ خافَ مِنْ أقرِبائِهِ ومِنْ رِجالِ المدينةِ فعَلَ ذلِكَ ليلا عِوضَ أنْ يفعَلَهُ نهارا.
28 وبَكَّرَ رِجالُ المدينةِ صباحا، فوجَدوا مذبَحَ البَعلِ مَهدوما، والشَّجرةَ القريـبةَ مِنهُ مَقطوعةً، والثَّورَ الثَّانيَ مُقَدَّما على المذبَحِ المَبنيِّ. 29 فقالَ بَعضُهُم لِبَعضٍ: «مَنْ فعَلَ هذا؟» وحينَ سألوا وبَحَثوا قيلَ لهُم إنَّ جِدعونَ بنَ يوآشَ هوَ الّذي فعَلَ هذا. 30 فقالَ أهلُ المدينةِ لِـيوآشَ: «هاتِ ا‏بْنَكَ لِنَقتُلَهُ لأنَّهُ هدَمَ مذبَحَ البَعلِ وقطَعَ الشَّجَرةَ القريـبةَ مِنهُ». 31 فقالَ يوآشُ لجميعِ الحاضِرينَ: «أتُدافِعونَ عَنِ البَعلِ وتُنجِدونَهُ؟ مَنْ يُدافِـعُ عنهُ يُقْتَلُ قَبلَ طُلوعِ الصَّباحِ. إنْ كانَ البَعلُ إلها، فليَنتَقِمْ لِنَفسِهِ مِمَّنْ هدَمَ مذبَحَهُ». 32 ودعا يوآشُ جِدعونَ في ذلِكَ اليومِ يَرُبَّعلَ وقالَ: «لِـينتَقِمْ مِنهُ البَعلُ لأنَّهُ هدَمَ مذبَحَهُ».
33 وتحالَفَ بَنو مِديانَ وبَنو عَماليقَ وأهلُ الصَّحراءِ وعبروا الأردُنَّ وخيَّموا في وادي يزرَعيلَ‌. 34 وحَلَّ روحُ الرّبِّ على جِدعونَ، فنفَخَ في البوقِ فخرَجَ أهلُ أبـيعزَرَ وتَبِــعوه. 35 وأرسَلَ رُسُلا إلى عَشيرَةِ منَسَّى فا‏جتَمَعوا هُم أيضا وتَبِــعوه. وأرسَلَ رُسُلا إلى عشائِرِ أشيرَ وزَبولونَ ونَفتالي فصَعِدوا جميعا وا‏لتَحَقوا بِهِم.
36 وقالَ جِدعونُ للهِ: «إنْ كُنتَ مُخَلِّصَ بَني إِسرائيلَ على يَدي كما قُلتَ، 37 فَها أنا واضِعٌ جَزَّةَ صوفٍ على البَيدَرِ، فإذا سقَطَ النَّدى على الجَزَّةِ وحدَها وكانَ على الأرضِ حَولَها جَفافٌ، عَلِمتُ أنَّكَ مُخَلِّصٌ بَني إِسرائيلَ على يَدي كما قُلتَ». 38 فكانَ كذلِكَ. وبكَّرَ في الغَدِ وعصَرَ الجَزَّةَ فخرَجَ مِنها الماءُ مِلء سَطلٍ. 39 فقالَ جِدعونُ للهِ: «لا تَغضَبْ عليَّ. دَعني أتكَلَّمُ فقط هذِهِ المرَّةَ وأُجَرِّبُ هذِهِ المرَّةَ أيضا بِـجَزَّةِ الصُّوفِ: لِـيكُن على الجَزَّةِ وحدَها جفافٌ وعلى الأرضِ حَولَها نَدىً». 40 ففعَلَ الرّبُّ كذلِكَ في تِلكَ اللَّيلةِ، فكانَ على الجَزَّةِ وحدَها جفافٌ وعلى الأرضِ حَولَها نَدىً.