Yusufa ye a kotooñolu kotobo
1 Yusufa ye kaŋo dii a la dookuulaa la, meŋ marata a la buŋo ma, a ko a ye ko, “Ñiŋ kewolu la bootoolu soodi siimaŋ jamaa la, ì semboo si meŋ samba noo. Ì ye ì bee kiliŋ-kiliŋ naa la kodoolu murundi ì la bootoolu kono. 2 Bari dindimmaa la bootoo kono, kodoo koolaa i si n na kodiforo mindaŋ pootoo fanaa ke a la bootoo kono.” A ye a ke wo le ñaama, ko Yusufa ye a fo a ye ñaameŋ.
3 Bituŋ fanoo keta ñaameŋ doroŋ, ì ye kewolu ñinnu bula ka taa, ì niŋ ì la faloolu. 4 Ì bota saatewo kono, ì maŋ jamfa faŋ, Yusufa ko a la dookuulaa ye, meŋ marata a la buŋo ma ko, “Wo kewolu bayindi. Niŋ i futata ì ma, a fo ì ye ko, ‘Muŋ ne ye a tinna ali ye ñiiñaa sara jawuyaa la? 5 Muŋ ne ye a tinna ali ye m maarii la kodiforo mindaŋo suuñaa, a ka i miŋ mindaŋo meŋ faŋo la, aniŋ a ka bitaaroo ke meŋ na? Ali ye kuu kuruŋ baa le ke wo to.’ ”
6 Kabiriŋ a futata ì ma, a ye ñiŋ kuma kiliŋo le fo ì ye. 7 Ì ko a ye ko, “M maarii, ite ka muŋ kuma le fo teŋ? Ntolu mu i la joŋolu le ti, ǹ niŋ wo kuwo kewo teemoo ye jamfa ñoo la. 8 Ntolu ye kodoo meŋ faŋo tara ǹ na bootoolu kono, ŋà wo faŋo murundi naŋ i kaŋ ne, ka bo Kanaani bankoo kaŋ. Muŋ daliila le be a tinna la, ntolu be i maarii la kodiforo mindaŋo waraŋ sanoo suuñaa la a koto a la buŋo kono? 9 Niŋ i ye a je moo-wo-moo la karoo la, i ye a maarii faa. Wo koolaa ntolu toomaalu bee ye naa ke i la joŋolu ti.”
10 Yusufa la dookuulaa ñiŋ ko ì ye ko, “A beteyaata, n sonta. Bari mindaŋo jeta meŋ na karoo la, wo doroŋ ne be ke la n na joŋo ti. Alitolu toomaalu si taa.” 11 Bituŋ ì bee ye ì la bootoolu jindi duuma katabake, ì ye ì la bootoolu daa yele. 12 A ye ì kono juubee, a ye a dati niŋ keebaamaa le la, ka naa labaŋ dindimmaa la. Bituŋ a naata mindaŋo ñiŋ je Benjamini le la bootoo kono. 13 Kabiriŋ wo keta, ì bee ye ì buloolu duŋ ì la duŋ feŋolu la ka ì fara niikuyaa kamma la. Bituŋ ì bee ye ì la dunoolu selendi ì la faloolu kaŋ, ì muruta saatewo kono.
14 Yahuuda niŋ a mooñoolu naata Yusufa kaŋ a la buŋo kono, a ye a tara Yusufa faŋo be jee le, ì ñoyita a ye duuma. 15 Yusufa ko ì ye ko, “Ali ye muŋ kuu le ke teŋ? Fo ali maŋ ñiŋ loŋ ko, kewo meŋ be ko nte, ka kuwolu loŋ niŋ bitaaroo le la?”
16 Yahuuda ko a ye ko, “M maarii, ntolu be muŋ ne fo la? Ntolu be muŋ ne fo noo la i ye? Ntolu be m̀ faŋ seneyandi noo la ñaadii le? Alla le ye ǹ na kuu kuruŋo lankenema. Saayiŋ, ntolu bee mu i la joŋolu le ti, a te ke la wo moo kiliŋo doroŋ ti, mindaŋo jeta meŋ na karoo la.”
17 Bari a ko ì ye le ko, “N niŋ wo kuwo kewo teemoo ye jamfa ñoo la. Mindaŋo jeta meŋ na karoo la, wo doroŋ ne be ke la n na joŋo ti. Alitolu toomaalu bee ye muru kayira kono ali faamaa kaŋ.”
Yahuuda ye daaniroo ke Benjamini la kuwo la
18 Bituŋ Yahuuda wulita naŋ, a ko Yusufa ye ko, “Dukaree, m maarii, n so ŋa kuma kiliŋ fo i ye. Kana kamfaa n kamma, kaatu i la kuwolu be le ko Firawoona. 19 M maarii, i ye ǹ ñininkaa le, fo hani saayiŋ m̀ faamaa be jee le baŋ, aniŋ fo ŋà kotookee waraŋ doko koteŋ soto le baŋ. 20 M maarii, ŋà i jaabi ko, ‘Ntolu faamaa kotoota le, aduŋ ŋà doo labaŋo soto le, m̀ faamaa ye meŋ wuluu a kotooriŋo. Ñiŋ doo labaŋo baa kiliŋ faa kiliŋñoo faata le, a tuta ate doroŋ ne la a baamaa la karoo la, aduŋ a faamaa ye a kanu baake le.’ 21 Bituŋ i ko ǹ ye ko, ‘Ali a samba naŋ, n ñaa ye a je.’ 22 M maarii, ǹ ko i ye ko, ‘A te bo noo la a faamaa koto, kaatu niŋ a bota a koto, a faamaa be faa la le.’ 23 Bituŋ i naata a fo ǹ ye ko, ‘Fo niŋ ali niŋ ali doomaa labaŋo naata, niŋ wo nte, ali te n je la kotenke.’ 24 Kabiriŋ m̀ muruta m̀ faamaa kaŋ, ŋà kuwolu bee saata a ye, i ye mennu fo. 25 Bituŋ m̀ faamaa ko ǹ ye ko, ‘Ali muru kotenke, ali ye siimaŋo doo saŋ naŋ.’ 26 Ǹ ko a ye ko, ‘Ǹ te taa noo, fo niŋ ǹ niŋ ǹ doomaa labaŋo taata ñoo la, kaatu ǹ te kewo ñiŋ je noo la, fo niŋ ǹ doomaa tarata ǹ kono.’ 27 Bituŋ m̀ faamaa ko ǹ ye ko, ‘Ali ye a loŋ ne ko, n na musoo Raheli ye ñiŋ dinkee fuloo doroŋ ne wuluu n na. 28 Doo bota m bala, n kumata ko, wulakono daafeŋo doo le ye a suboo kuntuŋ-kuntuŋ. Kabiriŋ wo to, m maŋ a je. 29 Niŋ ali ye ñiŋ fanaa bondi n koto, kuu naata ke a la, n na keebaayaa be temboo meŋ to, niikuyaa le be naa m faa la.’ ”
30-31 Yahuuda tententa ka a fo a ye ko, “Saayiŋ, niŋ m muruta m faamaa kaŋ, a naata a je ko, ǹ doomaa labaŋo ñiŋ maŋ tara ǹ kono, a te a wati la. Kaatu a kanu diŋo le mu, aduŋ a keebaayaata le. Niŋ ŋà niikuyaa jawoo laa a kaŋ, wo le be suŋ na a la saayaa la. 32 Nte ŋa m faŋo kuŋo le laa ñiŋ na kuwo la m faamaa ye, ka a fo a ye ko, ‘Niŋ m maŋ a murundi i kaŋ naŋ, i si n jalayi a la n na baluwo bee la.’ 33 Saayiŋ, janniŋ ñiŋ be tu la jaŋ, m batu, nte ye tu jaŋ ka ke i ye joŋo ti. N ñiŋ doomaa labaŋo bula, a niŋ ñiŋ doolu ye muru ñoo la. 34 Nte te muru noo la m faamaa kaŋ, n niŋ ñiŋ maŋ taa ñoo la. N te m faamaa niikuyaatoo juubee noo la.”
كأس يوسف في عدل بنيامين
1 ثُمَّ قالَ يوسُفُ لِوكيلِ بَيتهِ ا‏ملأْ عِدالَ هؤلاءِ القَومِ طَعاما قَدْرَ ما يُطيقُونَ حِملَه، وضَعْ فِضَّةَ كُلِّ واحدٍ في فَمِ عِدْلِهِ. 2 وضَعْ كأسي الّتي مِن الفِضَّةِ في فَمِ عِدلِ أَصغَرِهِم معَ فِضَّتِهِ ثمَن قمحِهِ». ففَعلَ كما أَمرَهُ يوسُفُ. 3 فلمَّا أضاءَ الصُّبحُ ا‏نصرَفَ الرِّجالُ بِـحميرِهِم. 4 فما إنْ خرَجُوا مِنَ المدينَةِ وا‏بتَعَدُوا قليلا حتى قالَ يوسُفُ لِوَكيلِ بَيتِهِ: «قُمِ ا‏تْبَعْ هؤُلاءِ الرِّجالَ، فإذا لَحِقْتَ بهِم فقُلْ لهُم: لِماذا كافأتُمُ الخَيرَ بالشَّرِّ؟ 5 لِماذا سَرَقتُم كأسَ الفِضَّةِ الّتي يشربُ بِها سيِّدي، وبِها يَرى أحوالَ الغَيـبِ‌؟ أسأتُم في ما فعَلْتُم».
6 فلَحِقَ الرَّجُلُ بهِم وقالَ لهُم ذلِكَ الكلامَ. 7 فأجابوه: «لِماذا يتَكَلَّمُ سيِّدي بِمِثلِ هذا الكلامِ؟ حَرامٌ على عبـيدِكَ أنْ يعمَلوا عمَلا كهذا. 8 تِلكَ الفِضَّةُ الّتي وَجَدْناها في أفواهِ عِدالِنا رَدَدْناها إِليكَ مِنْ أرضِ كنعانَ، فكيفَ نسرِقُ مِنْ بَيتِ سيِّدِكَ فِضَّةً أو ذهَبَا؟ 9 إنْ وَجَدْتَ الكأسَ معَ أحدٍ مِنَّا نحنُ عبـيدِكَ فا‏قتُلْهُ، ونحنُ أيضا نكونُ عبـيدا لكَ يا سيِّدي». 10 فقالَ: «حسَنا، فليَكُنْ كما تقولونَ. مَنْ وَجَدْتَ الكأسَ معَهُ يكونُ لي عبدا، وأنتُم تكونونَ أبرياءَ». 11 فأسرَعَ كُلُّ واحدٍ مِنهُم وأنزَلَ عِدْلَهُ إلى الأرضِ وفَتَحَهُ، 12 ففَتَّشَهُم مُبتَدِئا بالأكبرِ حتّى ا‏نتَهى إلى الأصغرِ، فإذا الكأسُ في عِدْلِ بِنيامينَ. 13 فمَزَّقوا ثِـيابَهُم، وحَمَّلَ كُلُّ واحدٍ حِمارَهُ، ورَجَعوا إلى المدينةِ.
14 ودَخَلَ يَهوذا وإخوَتُه إلى بَيتِ يوسُفَ، وهُو بَعدُ هُناكَ، ووقَعوا ساجدينَ أمامَهُ إلى الأرضِ 15 فقالَ لهُم يوسُفُ: «ما هذا العمَلُ الّذي عَمِلْتُم؟ أما عَلِمْتُم أنَّ رَجُلا مِثلي يَرى أحوالَ الغَيـبِ؟» 16 فقالَ يَهوذا: «بماذا نُجِيـبُكَ يا سيِّدي، وماذا نقولُ لكَ، وكيفَ نتبَرَّأُ بَعدَ أنْ كشَفَ اللهُ جُرْمَنا، نحنُ عبـيدُكَ؟ هُنا نحنُ عبـيدٌ لكَ يا سيِّدي، نحنُ ومَنْ وَجَدْتَ الكأسَ معَهُ». 17 فأجابَ يوسُفُ: «حَرامٌ عليَّ أنْ أفعَلَ هذا، بلِ الرَّجلُ الّذي وَجَدْتُ الكأسَ معَهُ هوَ يكونُ لي عبدا، وأنتُم ترجِعونَ بِسلامٍ إلى أبـيكُم».
وساطة يهوذا
18 فتَقَدَّمَ إليه يَهوذا وقالَ: «عَفوكَ يا سيِّدي. دَعْني أقولُ كلِمَةً على مَسمَعِكَ، ولا يَشتَدَّ غضَبُكَ عليَّ أنا عبدُكَ، فأنتَ مِثْلُ فِرعَونَ. 19 سألْتَنا يا سيِّدي هل لكُم أبٌ أو أخٌ؟ 20 فأجَبناكَ: لنا يا سيِّدي أبٌ شيخٌ، وا‏بنٌ صغيرٌ وُلِدَ لَه في شَيخوخَتِه، أخوهُ ماتَ وبقيَ هوَ وحدَهُ لأُمِّهِ، وأبوهُ يُحِبُّه. 21 فقلْتَ لنا يا سيّدي: أحضِروهُ إليَّ حتّى أُلْقيَ نظري علَيهِ. 22 فقُلْنا لكَ يا سيِّدي: لا يَقدِرُ الصَّغيرُ أنْ يترُكَ أباه، وإنْ ترَكَهُ يموتُ أبوه. 23 فقُلتَ لنا: إنْ لم يَنزِلْ أخوكُمُ الصَّغيرُ معَكُم، فلا تَعودوا ترَونَ وجهي. 24 فلمَّا صَعِدْنا إلى عبدِكَ أبـي أخبَرناهُ بِما قُلتَ لنا يا سيِّدي. 25 وقالَ أبونا: إرجِعوا ا‏شتَروا لنا قليلا مِنَ الطَّعامِ. 26 فقُلنا: لا نقدِرُ أنْ ننزِلَ، لأنَّنا لا نقدِرُ أنْ نرَى وجهَ الرَّجُلِ إلاَّ إذا كانَ أخونا الصَّغيرُ معَنا. 27 فقالَ لنا عبدُكَ أَبـي: أنتُم تعلَمونَ أنَّ ا‏مرأتي راحيلَ ولَدَت لي ا‏بنَينِ. 28 فخَرَجَ أحدُهُما مِنْ بَيتي وقُلتُ مَزَّقَه حيوانٌ مُفترِسٌ، لأنِّي إلى الآنَ ما رأيتُ لَه وجها. 29 فإنْ أخَذْتُمُ ا‏بني هذا أيضا مِنْ أمامي فأَصابَه أذىً، أنزَلْتُم شَيـبَتي بالبُؤسِ إلى عالَمِ الأموات. 30 والآنَ إذا رجَعْنا إلى عبدِكَ أبـينا، ولم يَكُنِ الصَّبـيُّ معَنا، وحياةُ أبـي مُتَعَلِّقَةٌ بِـحياتِهِ، 31 يموتُ عِندَما يرى الغُلامَ مَفقودا فَنُنزِلُ شَيـبَةَ أبـينا بِـحَسرَةٍ إلى عالَمِ الأمواتِ. 32 ثُمَّ إنَّني يا سيِّدي ضَمِنْتُ الصَّبـيَّ لأبـي، فقُلتُ لَه: أعودُ بِهِ أو أكونُ مُخطِئا إليكَ طُولَ الزَّمانِ. 33 والآنَ دَعني يا سيِّدي أبقَى مكانَ الصَّبـيِّ عبدا لكَ، وَليَعُدْ هوَ معَ إخوَتِهِ. 34 وإلاَّ فكَيفَ أعودُ إلى أبـي ولا يكونُ الصَّبـيُّ معي، فأرَى الشَّرَّ الّذي يَحِلُّ بِأبـي».