Yusufa kotooñolu taata Misira bankoo kaŋ
1 Kabiriŋ Yaakuba ye a moyi ko, siimaŋo be sotoriŋ Misira bankoo kaŋ ne, a ko a dinkewolu ye ko, “Ali ka muŋ ne batu? 2 Ŋa a moyi le, siimaŋo be Misira bankoo kaŋ ne. Ali taa, ali ye ǹ na baluwo siimaŋo saŋ naŋ jee, janniŋ konkoo be m̀ faa la.” 3 Wo le to Yusufa ñiŋ kotookee taŋo taata ka siimaŋo saŋ Misira. 4 Bari Yaakuba maŋ Yusufa baa kiliŋ faa kiliŋñoo Benjamini bula, a niŋ a ñiŋ kotooñolu ye taa ñoo la, kaatu a silata ñiŋ ne la ko, kuu kana taa ke a la. 5 Jamaa ka taa siimaŋo saŋ Misira bankoo le kaŋ, kaatu konkoo tarata Kanaani bankoo fanaa kaŋ ne. Yaakuba dinkewolu tarata ñiŋ moolu le kono.
6 Yusufa le tarata kantiiyaa la Misira bankoo kaŋ. Ate le ka siimaŋo waafi moolu bee ma bankoo kaŋ. Bituŋ a kotooñolu naata a kaŋ, ì ñoyita a ye duuma. 7 Kabiriŋ a ye a ñiŋ kotoomaalu je, a ye ì suutee, bari a maata ì kaŋ ne komeŋ luntaŋolu, ka saŋara ì bulu. A ko ì ye ko, “Alitolu bota mintoo le?” Ì ko a ye ko, “Ntolu bota Kanaani bankoo le kaŋ. Ǹ naata domori ñinoo le la.”
8 Yusufa ye a kotooñolu suutee le, bari itolu maŋ ate suutee. 9 Yusufa hakiloo naata bula siiboolu la, a siiboota ì la mennu la. A ko ì ye ko, “Alitolu mu kullooñinilaalu le ti, ali naata le ka bankoo juubee, daamennu maŋ tanka!” 10 Ì ko a ye ko, “Hanii, m̀ maarii, ntolu mu i la joŋolu le ti. Ntolu naata le doroŋ ka domoroo ñini. 11 Ntolu bee mu kee kiliŋ ne dinkewolu ti, ntolu mu moo tilindiŋolu le ti. Ntolu i la joŋolu, nene maŋ ke kullooñinilaalu ti.” 12 Bari a ko ì ye le ko, “Hanii, ali naata le ka bankoo juubee, daamennu maŋ tanka!”
13 Ì ko a ye ko, “Ntolu mu dinkee taŋ niŋ fula le ti, kee kiliŋ ne diŋo mu m̀ bee ti Kanaani bankoo kaŋ. Dindimmaa, wo be sabatiriŋ a fee jee le, doo wo maŋ tara baluuriŋ.” 14 Bari Yusufa ko ì ye le ko, “Ko ŋa a fo ali ye ñaameŋ, alitolu mu kullooñinilaalu le ti. 15 M be ali la kuwo kisikisi la le. Ko a be koyiriŋ ñaameŋ ko Firawoona be baluuriŋ ne, ali te bo la jaŋ, fo niŋ ali doomaa labaŋo naata. 16 Ali moo kiliŋ kii ali kono, ka taa a nooma. Ali ñiŋ moo toomaalu bee be duŋ na bunjawoo le kono. Wo le be a yitandi la ko, ali be tooñaa le fo kaŋ. Niŋ a maŋ ke tooñaa ti, ko a be koyiriŋ ñaameŋ ko Firawoona be baluuriŋ ne, ali mu kullooñinilaalu doroŋ ne ti.”
17 A ye ì bee soroŋ bunjawoo kono fo tili saba. 18 Tili sabanjaŋo, a ko ì ye ko, “Nte mu Alla ñaasilannaa le ti. Ali be baluwo soto la le, niŋ ali ye ñiŋ ke: 19 Ka a yitandi ko ali tilinta le, ali kono moo kiliŋ ye tu bunjawoo kono jaŋ. Ñiŋ doolu ye taa siimaŋo taa ka a samba ali la dimbaayaa moolu ye, konkoo kana ì faa. 20 Bari ali si ali doomaa labaŋo samba n ye naŋ. M be a loŋ na wo le to ko, ali be tooñaa le fo kaŋ, aduŋ ali te faa la.” Bituŋ ì sonta ka a ke.
21 Ì ko ñoo ye ko, “Tooñaa-tooñaa, ñiŋ mu jaraboo le ti ǹ kaŋ, ŋà meŋ ke ǹ doomaa Yusufa la. A la bataa waatoo, a be yamfoo daani kaŋ m̀ bulu tuma meŋ, m̀ maŋ a danku. Wo le ye a tinna ñiŋ bataa naata ǹ kaŋ.” 22 Bituŋ Rubeni ye ì jaabi ko, “Fo m maŋ a fo ali ye, ali kana feŋ ke a la? Bari ali maŋ n danku. A la faa julujoo le ka bo ǹ to.”
23 Ì maŋ a loŋ ko, ì ka meŋ fo, Yusufa ye a bee fahaamu le, baawo kannasoorilaa le tarata a niŋ ì teema. 24 A ye a koo dii ì la, a kumboota. Bituŋ a ye a ñaa tiliŋ ì la kotenke, a diyaamuta ì ye. A ye Simeyoni tomboŋ ì kono ka a siti ì ñaatiliŋo la. 25 Bituŋ Yusufa ye kaŋo dii ka ì la bootoolu soodi siimaŋo la, ka ì bee kiliŋ-kiliŋ naa la kodoolu seyindi ì la bootoolu kono, ka ì la domotaa fanaa laa ì ye a kaŋ ì la taamoo waatoo kono. Kabiriŋ ñiŋ kuwo bee keta ì ye, 26 ì ye ì la faloolu dunindi, ì taata.
Yusufa kotooñolu muruta Kanaani bankoo kaŋ
27 Ì kono, kiliŋ ne ye a la bootoo yele ì jiyaadulaa to, ka domoroo dii a la faloo la. A ye a la kodoo je laariŋ siimaŋo kaŋ santo bootoo kono. 28 A ko a mooñoolu ye ko, “Ì ye nte la kodoo murundi n kaŋ ne, a fele, n na bootoo kono jaŋ.” Ñiŋ kuwo ye ì bee kijoo fara, ì be jarajara la ñoo kaŋ, ka a fo ko, “Alla ye muŋ ne ke ntolu la teŋ?”
29 Kabiriŋ ì futata ì faamaa Yaakuba ma Kanaani bankoo kaŋ, ì ye kuwo ñiŋ bee fo a ye, meŋ keta ì la. Ì ko a ye ko, 30 “Bankutiyo saŋarata ntolu bulu le. A ye kullooñinoo kaŋo le laa ǹ kaŋ. 31 Bari ntolu ko a ye le ko, ‘Ntolu mu moo tilindiŋolu le ti, ntolu maŋ ke kullooñinilaalu ti. 32 Ntolu mu dinkee taŋ niŋ fula le ti, kee kiliŋ ne ye m̀ bee wuluu. Doo maŋ tara baluuriŋ, dindimmaa be sabatiriŋ m̀ faamaa le fee Kanaani bankoo kaŋ.’ 33 Bituŋ ate kewo ñiŋ naata a fo ǹ ye ko, ‘M be a loŋ na meŋ na ko, ali mu moo tilindiŋolu le ti: Ali kono kiliŋ ne be tu la jaŋ. Ali moo toomaalu ye taa ka siimaŋo samba ali la dimbaayaa moo konkoriŋolu ye. 34 Ali ye ali doomaa labaŋo samba n ye naŋ. M be a loŋ na wo le la ko, ali maŋ ke kullooñinilaalu ti, ali mu moo tilindiŋolu le ti. Bituŋ n si naa ali mooñoo bula ali kaŋ, ali ye ali la haajoolu taamandi bankoo kaŋ.’ ”
35 Kabiriŋ ì be ì la bootoolu yelema kaŋ tuma meŋ, ì ye a je, ì bee kiliŋ-kiliŋ naa la kodi bootondiŋo tarata ì la bootoolu kono le. Kabiriŋ ì niŋ ì faamaa bee ye ì la ñiŋ kodoolu je, ì silata. 36 Ì faamaa Yaakuba ko ì ye ko, “Ali be n ke kaŋ dintaŋo le ti. Yusufa maŋ tara jaŋ, Simeyoni maŋ tara jaŋ. Saayiŋ ali lafita ka Benjamini le fanaa samba. Ñiŋ bee laata nte le kaŋ!”
37 Bituŋ Rubeni ko a faamaa ye ko, “I si n dinkee fuloo faa, niŋ m maŋ Benjamini murundi naŋ i kaŋ. A la kuwo tu m bulu, m be a murundi la i kaŋ naŋ ne.”
38 Bari a ko Rubeni ye le ko, “N diŋo niŋ ali te taa, kaatu a baa kiliŋ faa kiliŋñoo faata le, a tuta ate doroŋ ne la. Niŋ kuu naata a soto ali la taamasiloo kaŋ, n na keebaayaa be temboo meŋ to, niikuyaa le be naa m faa la.”
أول لقاء بـين يوسف وإخوته
1 فلمَّا رأى يعقوبُ أنَّ القمحَ موجودٌ في مِصْرَ قالَ لِبَنيهِ: «ما بالُكُم تَنظرونَ بَعضُكُم إلى بَعضٍ؟» 2 وقالَ: «سَمِعْتُ أنَّ القمحَ مَوجودٌ في مِصْرَ، فا‏نزِلوا إلى هُناكَ وا‏شتَروا لنا فنحيا ولا نموتَ‌». 3 فنَزَلَ عشَرَةٌ مِنْ إخوةِ يوسُفَ لِـيَشتَروا قمحا مِنْ مِصْرَ، 4 أمَّا بنيامينُ أخو يوسُفَ، فلم يُرسِلْهُ يعقوبُ معَ إخوتِهِ لأنَّه قالَ في نَفسِه: «ربَّما أَصابَه أذىً».
5 فجاءَ بَنو إسرائيلَ، في جُملَةِ مَنْ جاءَ، لِـيشتَروا قمحا لأنَّ الجُوعَ كانَ في أرضِ كنعانَ. 6 وكانَ يوسُفُ هوَ الحاكمُ في أرضِ مِصْرَ. فكانَ يَبـيعُ القمحَ لجميعِ الشُّعوبِ، فأَقبَلَ إخوةُ يوسُفَ وسجَدوا لَه بِوُجُوهِهِم إلى الأرضِ. 7 ولمَّا رأى يوسُفُ إِخوتَه عرَفَهُم، فَتَنَكَّرَ لهُم وكلَّمَهم بجفاءٍ وقالَ لهُم: «مِنْ أينَ جِئتُم؟» قالوا: «مِنْ أرضِ كنعانَ لِنشتريَ طعاما».
8 وعرَفَ يوسُفُ إِخوتَه، وأمَّا هُم فلم يعرِفوهُ. 9 وتذكَّرَ يوسُفُ الأحلامَ الّتي حَلُمَها بهِم فقالَ لهُم: «أنتُم جواسيسُ! جِئْتُم لِترَوا مواطِنَ الضُّعفِ في البِلادِ‌». 10 فقالُوا لَه: «لا يا سيِّدي، جِئْنا نحنُ عبـيدُكَ لِنشتريَ طَعاما. 11 نحنُ كلُّنا إخوةٌ. نحنُ قومٌ شُرَفاءُ لا جواسيسُ». 12 فقالَ لهُم: «كلاَّ، بل جِئتُم لِترَوا مواطِنَ الضُّعفِ في البلادِ». 13 قالوا: «نحنُ يا سيِّدي اثنا عشَرَ أخا، وبَنو رَجُلٍ واحدٍ في أرضِ كنعانَ. أصغرُنا اليومَ عِندَ أبـينا والآخَرُ مفقُودٌ». 14 فقالَ لهُم يوسُفُ: «بل مِثلَما قلتُ لكُم، أنتُم جواسيسُ. 15 وحياةِ فِرعَونَ لا خرَجْتُم مِنْ هُنا أو يَجيءَ أخوكُم الصَّغيرُ إلى هُنا. وبهذا أمتحِنُكُم. 16 فأرسِلوا واحدا مِنكُم لِـيَجيءَ بِأخيكم، وأنتُم تُحبَسُونَ حتّى نَمتَحِنَ صِدْقَ كلامِكُم، وإلاَّ فقسَما بِـحياةِ فِرعَونَ أنتُم جواسيسُ». 17 فحَبَسهم ثلاثةَ أيّامٍ.
18 وفي اليومِ الثَّالثِ قالَ لهُم يوسُفُ: «أنا رَجُلٌ أخافُ اللهَ. إفعَلُوا ما أقولُ لكُم فتَحيَوا. 19 إنْ كُنتُم شُرَفاءَ. فواحدٌ مِنكُم يـبقَى في هذا الحَبسِ. أمَّا أنتمُ الآخَرونَ فا‏ذهَبوا ومعَكُم قمحٌ يَسُدُّ جُوعَ أهلِ بُيوتِكُم 20 وجيئُوا بِأخيكُمُ الصَّغيرِ إليَّ لِـيَتحقَّقَ كلامُكُم ولا تموتوا». فوافَقوا على ذلِكَ. 21 وقالَ بَعضُهُم لِبَعضٍ: «نَعَمْ، نحنُ أخطأنَا إلى يوسُفَ أخينا. رأَيناهُ في ضيقٍ، ولمّا ا‏سْترحَمَنا لم نسمَعْ لَه. لِذلِكَ نزَلَ بنا هذا الضِّيقُ». 22 فأجابَهُم رَأوبـينُ: «أمَا قلتُ لكُم: لا تَخطَأوا وتُسيئوا إلى الولدِ، فلم تسمَعوا؟ لِذلِك نحنُ الآنَ مُطالَبونَ بِدَمِهِ‌». 23 وما كانوا يعلَمُونَ أنَّ يوسُفَ يفهَمُ لُغتَهُم، لأنَّه كانَ يَستَعينُ بِتُرجُمانٍ بَينَه وبَينَهُم. 24 فمالَ عَنهُم وبَكى، ثم عادَ إليهِم وكلَّمَهُم، وأخذَ مِنْ بَينِهِم شِمْعُونَ وقيَّدهُ أمامَ عُيونِهِم.
العودة إلى أرض كنعان
25 وأمرَ يوسُفُ رِجالَه أنْ يَملأَوا أوعيةَ إخوتِهِ قمحا ويَردُّوا فِضَّةَ كُلِّ واحدٍ مِنهم إلى عِدْلِهِ، وأنْ يُعطوهُم زادا لِلطَّريقِ، ففعَلوا. 26 وحمَلَ إخوةُ يوسُفَ قمحَهُم على حميرِهِم وساروا مِنْ هُناكَ. 27 فلمَّا توَقَّفوا لِلمَبـيتِ، فتَحَ أحَدُهُم عِدْلَهُ لِـيُعطيَ عَلَفا لِحِمارِهِ، فرَأى فِضَّتَهُ في فَمِ عِدْلِهِ. 28 فقالَ لإخوتِه: «رُدَّتْ فِضَّتي، وها هيَ في عِدلي». فطارَت قلوبُهُم فزَعا، وا‏لتَفَتَ بعضُهُم إلى بَعضٍ وقالوا: «ماذا فعَلَ اللهُ بِنا؟»
29 ولمَّا وصَلُوا إلى يعقُوبَ أبـيهِم في أرضِ كنعانَ أخبَرُوهُ بِكلِّ ما جرَى لهُم، فقالوا: 30 «خاطَبَنا سيِّدُ تِلكَ الأرضِ بِقسَاوَةٍ وحَسِبَنا مِنَ الجواسيسِ. 31 فقُلنا لَه: نحنُ قومٌ شُرَفاءُ لا جواسيسُ. 32 نحنُ إثنا عشَرَ أخا مِنْ أبٍ واحدٍ، أحدُنا مفقودٌ والصَّغيرُ اليومَ عِندَ أبـينا في أرضِ كنعانَ. 33 فقالَ لنا: «بهذا أعرِفُ أنكم قومٌ شُرَفاءُ: دَعوا عِندي أخا مِنكُم، وخُذوا ما يَسُدُّ جُوعَ أهلِ بُيوتِكُم وا‏نصَرِفوا 34 وجيئوا بأخيكُمُ الصَّغيرِ إليَّ، فأعرِفَ أنَّكُم قومٌ شُرَفاءُ لا جواسيسُ فأُعطيكُم أَخاكُم وتجولونَ في هذِهِ الأرضِ».
35 وبَينَما هُم يُفرِغونَ عِدالَهُم، وجَدَ كُلُّ واحدٍ مِنهُم صُرَّةَ فضَّتِهِ في عِدلِهِ. فلمَّا رأوا صُرَرَ الفِضَّةِ، هُم وأبوهُم، خافوا.
36 فقالَ لهُم يعقوبُ أبوهُم: «أفقَدتُموني بَنيَّ. يوسُفُ مفقُودٌ وشِمعونٌ مفقُودٌ، والآنَ تأخذونَ بَنيامينَ. هذا كُلُّه نزَلَ عليَّ». 37 فأجابَ رَأوبـينُ أباهُ: «أعودُ بِه إِليكَ أو تقتُلُ ولَديَّ. سَلِّمْه إلى يَدي وأنا أَرُدُّهُ إليكَ». 38 فقالَ يعقوبُ: «لا يَنزِلُ ا‏بني معَكُم. أخوهُ ماتَ وهوَ وحدَه بقِـيَ لي، فإنْ أصابَه أَذىً في الطَّريقِ الّتي تسلِكُونَها أنزلْتُم شَيـبَتي بِـحَسْرَةٍ إلى عالَمِ الأمواتِ».