Naafuloo tankandiñaa
1 Yaawe* tententa ka a fo ko:
Niŋ moo ye ninsoo waraŋ saajiyo suuñaa, a ye a faa, waraŋ a ye a waafi, a ñanta ninsi luulu le joo la ninsi kiliŋo to, aniŋ saajii naani saajii kiliŋo to.
2 Niŋ suŋo dunta moo la buŋo kono, a ye a muta, a ye a lipa, fo a ye a faa, meŋ ye a faa, a maŋ boyi. A maŋ jari ka faa. 3 Bari niŋ a ye a tara, tiloo bota le, wo to meŋ ye a faa, a boyita le.
Suŋo ye meŋ suuñaa, a ñanta a joo la le, bari niŋ feŋ te a bulu, ali ñanta a waafi la le, fo a si feŋolu joo a ye mennu suuñaa. 4 A ye beeyaŋo meŋ suuñaa, niŋ ali ye a tara baluuriŋ, a be a la maroo to fo ninsi, fali waraŋ saajii, a ñanta a fula-fula joo la le.
5 Niŋ moo ye a la beeyaŋ koorewo bula kunkoo waraŋ wayini* yiri kankaŋo kono ka ì daañini, ì naata duŋ moo doo la kunkoo to ka ì daañini jee, beeyantiyo ñiŋ ñanta a joo la a faŋo la kunkoo waraŋ wayini yiri kankaŋo dulaa betoo le la.
6 Niŋ moo ye dimbaa mala a la kunkoo to, ñaamoo ye dimbaa janjandi fo a sawunta wandi kunkoo to, a ye wo la siimaŋ falindiŋolu jani, waraŋ a la siimaŋ bajoolu, meŋ ye dimbaa mala, wo le ñanta ñiŋ tiñaaroo joo la.
7 Niŋ moo ye a siiñoo karafa kodiforoo la, waraŋ feŋ koteŋolu, fo a si a maabo kuu a ye, aduŋ suuñaaroo naata ke a siiñoo la buŋo kono, niŋ ali ye suŋo muta, a ñanta wo feŋolu bee fula-fula joo la le. 8 Niŋ ì maŋ suŋo muta, feŋolu karafata meŋ na, ì be wo le samba la Alla batudulaa to ka a kalindi, fo ate faŋo le ye a siiñoo la wo feŋolu suuñaa.
9 Niŋ sonka-wo-sonka keta naafuloo la kuwo la, meŋ be ko ninsoo, faloo, saajiyo, duŋ feŋolu, waraŋ kasaara feŋ koteŋolu, meŋ doo fanaa ko, ate le taa mu, ì moo fuloo bee ñanta naa la Alla batudulaa le to. Alla ye meŋ yitandi, wo be a kafuñoo la feŋolu fula-fula joo la le.
10 Niŋ moo ye a la faloo, ninsoo, saajiyo waraŋ beeyaŋ koteŋ dii a siiñoo la ko, a ye a karafa a la le, a naata faa, a baramata, waraŋ ñapinkannaalu ye a samba, moo maŋ a kalamuta, 11 meŋ be ì la kuwolu koyindi la, wo le be ke la kaloo ti, siiñoo be meŋ ke la Yaawe ñaatiliŋo la, ka a yitandi ko, a maŋ a buloo maa ñiŋ karafa feŋo la. Beeyantiyo ñanta soŋ na le, a maŋ joori-wo-joori le ñininkaa. 12 Bari niŋ ì ye beeyaŋo ñiŋ suuñaa a siiñoo koto le, a ñanta a maarii joo la le. 13 Niŋ daafeŋ saŋarariŋo le ye a suboo faraŋ-faraŋ, a si subu toolu samba naŋ ka ke seedeyaa ti, aduŋ a te joori ke la ñiŋ subu faraŋ-farandiŋo la kuwo to.
14 Niŋ moo ye a siiñoo fuu beeyaŋo la, aduŋ a baramata waraŋ a faata, wo ye a tara, a maŋ ke a maarii ñaa la, a ñanta a joo la le. 15 Bari niŋ a keta a maarii ñaa la, meŋ ye a fuu, wo te a joo la. Niŋ ali ye beeyaŋo ñiŋ luwaasi, ali ka kodoo meŋ joo a luwaasoo kamma la, wo le be ke la jooroo ti.
Moolu teema luwaalu aniŋ diina luwaalu
16 Niŋ kewo ye sunkutu keelombaloo neenee, fo a niŋ a ye i laa, diyaakuyaa a ñanta a la naafuloo joo la le, aduŋ a ñanta a futuu la le. 17 Niŋ a faamaa balanta ko a te a dii la a la, hani wo, kewo ñanta sunkutu naafuloo joo la sunkutoo ñiŋ kunto le.
18 Musu-wo-musu ka batuutaayaa ke, ali a faa.
19 Moo-wo-moo niŋ daafeŋolu ka laañooyaa ke, ali ñanta a faa la le.
20 Moo-wo-moo ye sadaa* bo alla koteŋ ye, meŋ maŋ ke nte Yaawe ti, ali a maarii kasaara.
21 Ali kana tumarankewolu jawuyaa, waraŋ ka ì tilimbaliyaa, kaatu ali faŋolu keta nuŋ tumarankewolu le ti Misira bankoo kaŋ. 22 Ali kana boyi furuyaamusoo waraŋ aliyatiimoo kaŋ. 23 Niŋ ali ye wo ke, ì naata woosii n ye, tooñaa-tooñaa, m be ì la woosiikaŋo moyi la le. 24 M be kamfaa la le, aduŋ m be ali faa la keloo kono le. Ali la musoolu be ke la furuyaamusoolu le ti, ali diŋolu ye ke aliyatiimoolu ti.
25 Niŋ ali ye n na moolu donto kodoo la, fuwaaroolu le mu ì ti, ali kana ke ì fee ko kodi dontolaa, ka a fo ì ye lankaŋo joo. 26 Niŋ ali ye moo la dendika baa taa, ka a ke sankayaaraŋo ti ko, a be ali joo la le, janniŋ tiloo ka boyi, ali ñanta a murundi la a kaŋ ne. 27 Baawo wo dammaa le be a bulu, ka a tankandi sumayaa la. A be muŋ ne taa la kotenke, a niŋ a ye i laa? Niŋ a woosiita n ye maakoyiroo la, m be a danku la le, kaatu ŋa balafaa soto le.
28 Ali kana Alla tooñee, waraŋ ka ali la ñaatonkoo danka.
29 Ali si ali la sadaalu bo n ye, ka bo ali la katirifeŋolu to, niŋ ì la waatoo siita.
Ali si ali dinkee foloolu dii n na. 30 Ali si ali la ninsoolu niŋ ali la saajiyolu konoñaa foloolu dii n na. Kewolu mennu keta konoñaa foloolu ti, wolu niŋ ì baamaalu si tara ñoo kaŋ fo tili woorowula, aduŋ tili seyinjaŋ luŋolu, ali si ì dii n na.
31 Alitolu le be ke la n na moo senuŋolu ti. Wo to ali kana beeyaŋ suboo domo, wulakono daafeŋolu ye mennu faa, ka ì faraŋ-faraŋ. Ali si wolu fayi wuloolu ye.
1 وإنْ وُجِدَ السَّارقُ وهوَ يسرِقُ فضُرِبَ وقُتِلَ، فدَمُهُ مَهدورٌ. 2 فإنْ قُبِضَ علَيهِ بَعدَ شُروقِ الشَّمسِ‌ فلا يُهدَرُ دَمُهُ، وإنَّما يُعَوِّضُ بَدلَ المَسروقِ. وإنْ كانَ لا يَملِكُ شيئا، فليُبَعْ بِما سرَقَهُ. 3 وإنْ وُجِدَتِ السَّرِقَةُ في حَوزَتِه حَـيَّةً، مِنْ ثَورٍ أو حمارٍ أو خروفٍ، فليُعَوِّضْ بَدلَ الواحدِ ا‏ثنَينِ.
في التعويض عن العطل والضرر
4 إذا رعى أحدٌ حقلا أو كَرما، فأطلَقَ مَواشيَهُ لِتَرعى في حقلِ غيرِهِ، فَمِنْ أجوَدِ حقلِهِ أو كَرمِهِ يُعَوِّضُ.
5 وإنْ شَبَّت نارٌ وا‏نتَشَرت في الشَّوكِ وأحرقَت أكداسَ السُّنبُلِ أوِ السُّنبُلَ في الحُقولِ، فالّذي أوقدَ النَّارَ يُعوِّضُ.
6 إذا سَلَّمَ أحدٌ إلى آخَرَ فِضَّتَهُ أو أمتِعَتَهُ لِـيَحفَظَها لَه فسُرِقَت في مَنزِلِه، فإنْ قُبِضَ على السَّارِقِ عَوَّضَ ضِعفَينِ، 7 وإلاَّ فليَحلِفْ صاحبُ المَنزِلِ باللهِ أنَّهُ لم يَمُدَّ يَدَهُ إلى مُلْكِ الآخَرِ.
8 «كُلُّ دعوى سوءِ ائتمانٍ في ثَورٍ أو حمارٍ أو خروفٍ أو ثوبٍ أو شيءٍ مَفقودٍ يُقالُ فيهِ: «هذا لي»، تُرفَعُ إلى اللهِ ومَنْ يَحكُمِ اللهُ علَيهِ يُعَوِّضِ الآخَرَ ضِعفَينِ.
9 «إذا سَلَّمَ أحدٌ إلى آخَرَ حمارا أو ثَورا أو خروفا أو بَهيمَةً مَّا لِـيَحفَظَهُ لَه فماتَ أو تَضَرَّرَ أو ضاعَ مِنْ غيرِ شاهدٍ 10 فليَحلِفْ يَمينا بالرّبِّ أنَّه لم يَمُدَّ يَدَهُ إلى مُلْكِ الآخَرِ فيقبلها‌ الآخرُ، وهوَ لا يُعَوِّضُ شيئا. 11 وإنْ سُرِقَ مِنْ عِندِهِ يُعَوِّضْ صاحبَه. 12 فإنْ ا‏فتَرسَهُ وَحشٌ، فليُحضِرْهُ بُرهانا حتّى لا يُعَوِّضَ الفريسَةَ.
13 «وإنِ ا‏ستعارَ أحدٌ مِنْ آخَرَ بَهيمَةً فتَضَرَّرَت أو ماتَت في غيابِ صاحبِها، فليُعَوِّضْ صاحبَها. 14 وإنْ كانَ صاحبُها حاضِرا فلا يُعَوِّضُ. وإنْ كانَت‌ مُستأجَرَةً خَسِرَ أُجرَتَها.
15 «إنْ أغرى رجُلٌ فتاةً بِكْرا لا خطيـبَ لها فضاجَعَها، فليَدفَعْ مَهْرَها ويَتَزَّوَجْها 16 فإنْ رفَضَ أبوهَا أنْ يُزوِّجَها بهِ، فليَدفَعْ لَه مَهْرا كمَهْرِ الفتاةِ البِكْرِ‌».
في الأخلاق والدين
17 «لا يَجوزُ لساحِرَةٍ أنْ تحيا‌.
18 «كُلُّ مَنْ ضاجَعَ بَهيمَةً، فليُقتَلْ قَتلا‌.
19 «مَنْ ذبَحَ لآلهَةٍ إلاَّ للرّبِّ، فقَتْلُهُ حَلالٌ‌.
20 «لا تَظلِمِ الغريـبَ ولا تُضَايِقْهُ، فأنتُم كُنتُم غُرَباءَ في أرضِ مِصْرَ. 21 لا تُسئْ إلى أرملَةٍ ولا يتيمٍ‌ 22 فإنْ أسأتَ إليهِما وصرَخا إليَّ أسمَعُ صُراخَهُما، 23 فيَشتدُّ غضَبـي وأقتُلُكم بالسَّيفِ، فتَصيرُ نِساؤُكُم أرامِلَ وأبناؤُكُم يتامى.
24 «إنْ أقرَضتَ مالا لمِسكينٍ مِنْ شعبـي، فلا تُعامِلْهُ كالمُرابـي ولا تَفرِضْ علَيهِ رِبًى‌. 25 وإذا ا‏سْتَرهَنتَ ثوبَ آخَرَ، فعِندَ مَغيـبِ الشَّمسِ رُدَّهُ إليهِ، 26 لأنَّهُ كِساؤُهُ الوحيدُ، كِساءُ جسَدِهِ، ففي أيِّ شيءٍ ينامُ؟ إنْ صرَخَ إليَّ ا‏ستَجَبْتُ لَه لأنِّي حَنونٌ‌.
27 «لا تَلعَنِ اللهَ، ولا تشتُمْ رئيسَ شعبِكَ‌.
28 «لا تُؤخِّرْ تقديمَ باكورَةِ حِصادِكَ ومَعصَرَتِكَ لي، والبِكْرَ مِنْ بَنيكَ تُعطيني. 29 وكذلِكَ البِكْرَ مِنْ بقَرِكَ وغنَمِكَ: سَبْعَةَ أيّامٍ يكونُ معَ أُمِّهِ، وفي اليومِ الثَّامِنِ تجعَلُهُ لي. 30 كونوا قوما مُكَرَّسينَ لي، ولَحمَ فريسَةٍ في الصَّحراءِ لا تأكُلوا، بلِ ا‏طرَحوهُ لِلكِلابِ‌».