Pawulu niŋ Silas be Tesalonika saatewo kono
1 Pawulu niŋ Silas tambita niŋ Amfipolis niŋ Apolloniya saatewolu la, ì naata Tesalonika, Yahuudi diina bendulaa* be daameŋ. 2 Pawulu dunta jee to ko a dalita ka a ke ñaameŋ. A niŋ Yahuudoolu tarata kacaa la Alla la kumoo la fo lookuŋ saba. 3 A ka a koyindi ì ma ko, Alimasiihu* ñanta toora la le, aniŋ ka wuli saayaa kono. A ko ì ye ko, “Ñiŋ Yeesu, n ka meŋ na kuwo kawandi ali ye, ate le mu Alimasiihu ti.” 4 Bituŋ Yahuudi doolu naata soŋ, ì kafuta Pawulu niŋ Silas ma, ì niŋ Jirisinka Alla ñaasilannaa jamaa niŋ musu ñaatonka jamaa.
5 Bari Yahuudoolu naata kiiliyaa. Ì ye moo kalantaŋolu kafu ñoo ma ka bo marisewo to, aduŋ wolu ye moolu sukusuku fo ì ye saatewo bee dundi ñoo to. Wo to le ì naata duŋ Yasoni la buŋo kono, fo ì si Pawulu niŋ Silas muta ka ì fintindi moolu ye banta. 6 Kabiriŋ ì maŋ ì je noo, ì ye Yasoni niŋ baadiŋ doolu kuruntu saatee maralilaalu yaa. Ì sarita santo ko, “Ñiŋ kewolu mennu ye duniyaa bee dundi ñoo to, ì naata jaŋ ne fanaa. 7 Ñiŋ Yasoni le ye ì jiyaa. Ì ka luwaa le tiñaa, Rooma mansakewo ye meŋ londi, kaatu ì ka a fo le ko, mansa doo le be keriŋ, meŋ too mu Yeesu ti.” 8 Biriŋ saatee moolu niŋ maralilaalu ye ñiŋ moyi, ì niyolu toorata. 9 Bituŋ ì ye Yasoni niŋ moo doolu joorindi kodoo la, meŋ keta ì la saratoo ti, ì naata ì bula ka taa.
Pawulu niŋ Silas be Bereya saatewo kono
10 Wo suutoo faŋo le la, baadiŋolu* ye Pawulu niŋ Silas kii Bereya saatewo to ka ì tankandi. Kabiriŋ ì futata jee, ì taata Yahuudi diina bendulaa to. 11 Bereya Yahuudoolu le daajikoo beteyaata Tesalonika Yahuudoolu ti, kaatu ì ye ñiŋ kumoo muta niŋ hame baa le la. Luŋ-wo-luŋ ì ka a kisikisi le, fo ñiŋ kumoo niŋ Kitaabu Senuŋolu taata ñoo la le. 12 Wo kamma la, Yahuudi jamaa naata laa ì kono. Jirisi musu buuñaariŋ jamaa fanaa laata, ì niŋ kewolu.
13 Biriŋ Yahuudoolu mennu be Tesalonika ye a kalamuta ko, Pawulu be Alla la kumoo kawandi kaŋ Bereya fanaa le, ì kono doolu taata jee. Ì ye moolu sukusuku fo wolu wulita Pawulu niŋ Silas kamma. 14 Waati kiliŋ baadiŋolu ye Pawulu kanandi ka taa baa daala, bari Silas niŋ Timoti tuta jee. 15 Baadiŋolu mennu ye Pawulu dandaŋ, ì ye a samba le fo Atene saatewo to. Bituŋ ì niŋ yaamaroo muruta ka bo Pawulu bulu ko, niŋ Silas niŋ Timoti ye siloo soto doroŋ, ì si naa a yaa jee.
Pawulu be Atene saatewo kono
16 Pawulu be Silas niŋ Timoti batu kaŋ Atene waatoo meŋ na, a niyo toorata jalaŋolu la kuwo to, ì la saatewo bee be faariŋ mennu la. 17 Wo to le a niŋ Yahuudoolu tarata kacaa kaŋ ì la diina bendulaa to, ì niŋ Alla ñaasilannaa doolu. A ka diyaamu moolu fanaa ye le, a ka mennu tara marisewo to luŋ-wo-luŋ.
18 Epikureyani niŋ Stoyiki yinkarilaa doolu ye Pawulu soosoo. Doolu ko, “Fo ñiŋ moo daasiyaariŋo ye a miira le ko, a ye feŋ loŋ ne baŋ?” Doolu ko, “A mulunta kawandilaa le la, meŋ ka wandi alloolu la kuwo kawandi.” Ì ye ñiŋ fo le, kaatu Pawulu ka Yeesu la kuwo le kawandi, a niŋ a la wulindiroo saayaa kono. 19 Bituŋ ì ye Pawulu samba saatee alifaalu ñaatiliŋo la Arewopakus Konkoo kaŋ. Ì ye a ñininkaa ko, “Ǹ lafita ka a loŋ, muŋ ne mu ñiŋ karandiri kutoo ti, ì ka meŋ fo. 20 Ŋà ye kuu kuta doolu le moyi, i ye mennu samba naŋ. Ǹ lafita a loŋ na le saayiŋ, ì kotoo mu mennu ti.” 21 Atenenkoolu niŋ tumarankewolu mennu be sabatiriŋ jee, ì bee buka feŋ-wo-feŋ ke, fo ka kuu kutoolu fo, waraŋ ka ì lamoyi.
Pawulu la kumoo Atenenkoolu ye
22 Bituŋ Pawulu loota alifaalu niŋ kafoo ñaatiliŋo la Arewopakus Konkoo kaŋ jee, a ko ì ye ko, “Atenenkoolu, ŋa a je le ko, ali soobeeyaata baake le ali la diinoo kono. 23 Kaatu biriŋ m be tambi kaŋ ali la saatewo kono, ŋa ali la batufeŋolu koroosi le. Ŋa sadaabodulaa* fanaa je le, meŋ ye ñiŋ kumakaŋolu soto a bala ko, ‘Alla ye, meŋ maŋ loŋ.’ Ali ka meŋ batu, hani ali maŋ a loŋ, nte be a la kuwo fo la ali ye le.
24 “Alla meŋ ye duniyaa daa, a niŋ feŋ-wo-feŋ meŋ be a kono, ate le mu saŋo niŋ bankoo Maariyo ti. A buka sabati buŋolu kono, mennu dadaata hadamadiŋolu buloo la, 25 aduŋ a buka batu niŋ hadamadiŋolu buloo la. Ali si a loŋ ko, a maŋ suula feŋ na, kaatu ate faŋo le ka baluwo, niyo, aniŋ feŋ-wo-feŋ dii moolu bee la. 26 Ate le ye sii-wo-sii daa ka bo niŋ kee kiliŋ na, ka sabati duniyaa bankoolu bee kaŋ. A ye waatoolu londi ì la baluwo la, a ye dulaalu tomboŋ ì ye ka sabati jee, 27 fo ì si Alla ñini ì la finkinteeyaa kono, tumandoo ì be futa la a ma le. Bari hani wo,
‘Alla maŋ jamfa ntolu moo-wo-moo la,
28 kaatu m̀ be baluuriŋ ate le kono,
ǹ ka taama, aduŋ ŋà niyo soto ka bo niŋ ate le la.’
Ali faŋolu la safeerilaa doolu ko le,
‘Ntolu mu a la dindiŋolu le ti.’
29 “Wo kamma la, bayiri ntolu mu Alla la dindiŋolu le ti, m̀ maŋ ñaŋ na a miira la ko, Alla niŋ feŋo ka muluŋ ne, meŋ dadaata sanoo la, kodiforoo waraŋ beroo. A maŋ ke muluŋo ti, moo ka meŋ miira, aniŋ ka a dadaa. 30 Tooñaa, Alla ye a ñaa laa moolu la ñiŋ lombaliyaa waatoo kaŋ ne, bari saayiŋ, a ye moolu bee le yaamari daa-wo-daa ka tuubi ì la junuboolu la. 31 Alla ye luŋo londi le, a be duniyaa moolu kiitindi la meŋ na tiliŋo kono, aduŋ a be a ke la ka bo niŋ kewo le la, a ye meŋ tomboŋ. A ye seedeyaa dii moolu bee la le a la kuwo to, ka a wulindi saayaa kono.”
32 Kabiriŋ ì ye saayaakoolaa wulindiroo la kuwo moyi, doolu ye a ñaawali. Bari doolu ko, “M̀ be i lamoyi la le kotenke ñiŋ kuwo to.” 33 Bituŋ Pawulu taata. 34 Bari moo doolu kafuta a ma, aniŋ ì naata laa. Diyonisiyus meŋ mu kansulu moo ti, a be wo moolu kono le, aniŋ musoo doo meŋ too mu Damaris ti, aniŋ moo koteŋolu.
في تسالونيكي
1 فمَرّا على أمْفِـيبولِـيسَ وأبولونِـيّةَ حتى وصَلا إلى تَسالونيكي، وكانَ فيها مَجْمَعٌ لِليَهودِ. 2 فدَخَلَ بولُسُ المَجمعَ كعادَتِهِ، فجادَلَهُم ثلاثَةَ سُبوتٍ، مُستعينًا بالكُتُبِ المُقدّسةِ، 3 يشرَحُها ويُبَــيّنُ لهُم كيفَ كانَ يَجبُ على المَسيحِ أنْ يتألّمَ ويَقومَ مِنْ بَينِ الأمواتِ، وقالَ: «يَسوعُ هذا الذي أُبَشّرُكُم بِه هوَ المَسيحُ». 4 فاَقتنَعَ بَعضُهُم واَنضمّوا إلى بولُسَ وسيلا، ومعَهُم كثيرٌ مِنَ اليونانيّينَ الذينَ يَعبُدونَ اللهَ، وعدَدٌ كبـيرٌ مِنَ السيّداتِ الفاضِلاتِ. 5 فمَلأَ الحسَدُ قُلوبَ اليَهودِ، فجَمَعوا مِنَ الرّعاعِ رِجالاً أشرارًا هَيّجوا النّاسَ وأثاروا الشّغَبَ في المدينةِ. ثُمّ جاؤُوا إلى بَيتِ ياسونَ يَطلُبونَ بولُسَ وسيلا ليُسلّموهُما إلى الشّعبِ المُحتَشِدِ، 6 فما وَجدوهُما. فساقوا ياسونَ وبَعضَ الإخوةِ إلى حُكّامِ المدينةِ وهُم يَصيحونَ: «هَؤلاءِ الذينَ أشعَلوا نارَ الفِتنةِ في كُلّ مكانٍ هُمُ الآنَ هُنا 7 في ضيافَةِ ياسونَ، وكُلّهُم يُخالِفونَ أوامِرَ القَيصَرِ، فيَقولونَ: «هُناكَ مَلِكٌ آخرُ اَسمُهُ يَسوعُ». 8 فأثاروا بِهذا الكلامِ جُموعَ الشّعبِ والحُكّامَ. 9 فأخذوا كَفالَةً مِنَ ياسونَ والآخَرينَ، ثُمّ أطلَقُوهُم.
في بـيريّة
10 فأرسَلَ الإخوَةُ في الحالِ بولُسَ وسيلا إلى بـيرِيّةَ ليلاً، فلمّا وصلا إلَيها، دَخَلا مَجمعَ اليَهودِ. 11 وكانَ هَؤلاءِ أكثرَ تسامُحًا مِنَ الذينَ في تَسالونيكي، فأصغوا إلى كلامِ اللهِ برَغبةٍ شديدةٍ، وأخذوا يَفحَصونَ الكُتُبَ المُقَدّسَةَ كُلّ يومٍ ليَعرِفوا صِحّةَ تَعاليمِ بولُسَ وسيلا. 12 فآمَنَ كثيرٌ مِنهُم، وآمَنَ مِنَ اليونانيّينَ نِساءٌ شريفاتٌ وعدَدٌ كبـيرٌ مِنَ الرّجالِ. 13 فلمّا عرَفَ اليَهودُ في تَسالونيكي أنّ بولُسَ يُــبَشّرُ بِكلامِ اللهِ في بـيرِيّةَ، جاؤُوا إلَيها وأخَذوا يُحَرّضُونَ الجُموعَ ويَهيّجونَهُم. 14 فأرسَلَ الإخوةُ بولُسَ في الحالِ نحوَ البحرِ، وبَقِـيَ سيلا وتيموثاوُسُ مدّةً في بـيرِيّةَ. 15 أمّا الذينَ رافَقوا بولُسَ، فأوصَلوهُ إلى أثينا، ثُمّ رَجَعُوا بوَصيّةٍ مِنهُ إلى سيلا وتيموثاوسَ أنْ يَلحَقا بِه في أسرَعِ ما يُمكِنُ.
في أثينا
16 وبَينَما بولُسُ في أثينا يَنتَظِرُ سيلا وتيموثاوُسَ، ثارَ غضَبُهُ عِندَما رَأى المدينةَ مَملوءَةً بالأصنامِ. 17 فأخَذَ يُناقِشُ اليَهودَ والمُتَعبّدينَ للهِ في المَجمعِ، ومَنْ يُصادِفُهُم كُلّ يومٍ في ساحةِ المدينةِ. 18 وكانَ جماعَةٌ مِنَ الفلاسِفةِ الأبـيقوريّينَ والرِواقيّينَ يُجادِلونَهُ، فقالَ بَعضُهُم: «ماذا يريدُ هذا الثّرثارُ أنْ يقولَ؟» وقالَ آخرونَ: «هوَ يُبَشّرُ بآلهةٍ غريبةٍ»، لأنّ بولُسَ كانَ يُبَشّرُ بـيَسوعَ والقيامَةِ.
19 فأخذوا بولُسَ إلى مَجلِسِ المدينةِ في الأرِيوباغوسَ وقالوا لَه: «نُريدُ أنْ نَعرِفَ هذا المذهَبَ الجديدَ الذي تُبَشّرُ بِه، 20 لأنّ تَعاليمَهُ غريبَةٌ على مَسامِعِنا، ونَحنُ نَرغَبُ في معرِفَةِ مَعناها».
21 وكانَ الأثينيّونَ جميعًا والمُقيمونَ بَينَهُم مِنَ الأجانِبِ يَصرِفونَ أوقاتَ فَراغِهِم كُلّها في أنْ يَقولوا أو يَسمَعوا شيئًا جديدًا.
22 فوقَفَ بولُسُ في وسَطِ المَجلسِ وقالَ: «يا أهلَ أثينا! أراكُم أكثرَ النّاسِ تَديّنًا في كُلّ وجهٍ. 23 لأنّي وأنا أطوفُ في مَدينَتِكُم وأنظُرُ إلى معابِدِكُم وجَدتُ مَذبَحًا مكتوبًا عليهِ: إلى الإلهِ المَجهولِ. فهذا الذي تَعبُدونَهُ ولا تَعرِفونَهُ هوَ الذي أُبشّرُكُم بِه. 24 إنّهُ اللهُ خالِقُ الكونِ وكُلّ ما فيهِ، فهوَ رَبّ السّماءِ والأرضِ لا يَسكُنُ في معابِدَ بَنَتْها أيدي البَشَرِ، 25 ولا تَخدُمُه أيدٍ بَشَريّةٌ، كما لو كانَ يَحاجُ إلى شيءٍ، لأنّهُ هوَ الذي يُعطي البشَرَ كُلّهُمُ الحياةَ ونَسمةَ الحياةِ وكُلّ شيءٍ. 26 خلَقَ البشَرَ كُلّهُم مِنْ أصلٍ واحدٍ، وأسكنَهُم على وجهِ الأرضِ كُلّها، ووَقّتَ لهُمُ الأزمِنَةَ وحَدّدَ لِسكناهُمُ الأماكِنَ، 27 حتى يَطلُبوهُ لعَلّهُم يَتَلمّسونَهُ فــيَجِدوهُ، وهوَ غيرُ بَعيدٍ عَنْ كُلّ واحدٍ مِنّا. 28 فنحنُ فيهِ نَحيا ونــتَحَرّكُ ونوجَدُ، كما قالَ أحدُهُم. ونحنُ أيضًا أبناؤُهُ، كما قالَ شاعِرٌ آخَرُ مِنْ شُعَرائِكُم. 29 وما دُمنا أبناءَ اللهِ، فــيَجبُ علَينا أن لا نَحسُبَ الأُلوهيّةَ شَكلاً صنَعَهُ الإنسانُ بِفَنّهِ ومَهارتِهِ مِنْ ذهَبٍ أو فِضّةٍ أو حجَرٍ. 30 وإذا كانَ اللهُ غَضّ نَظرَهُ عَنْ أزمِنةِ الجهلِ، فهوَ الآنَ يَدعو النّاسَ كُلّهُم في كُلّ مكانٍ إلى التّوبَةِ، 31 لأنّهُ وَقّتَ يومًا يدينُ فيهِ العالَمَ كُلّهُ بالعَدلِ على يَدِ رَجُلٍ اَختارَهُ، وبَرهَنَ لجميعِ النّاسِ عَنِ اَختيارِهِ بأنْ أقامَهُ مِنْ بَينِ الأمواتِ!»
32 فلمّا سَمِعوهُ يَذكُرُ قيامَةَ الأمواتِ اَستهزأَ بِه بَعضُهُم، وقالَ لَه آخرونَ: «سنَسمَعُ كلامَكَ في هذا الشّأنِ مرّةً أخرى». 33 فخرَجَ بولُسُ مِنْ بَينِهِم، 34 لكنّ بَعضَهُم اَنضمّوا إلَيهِ وآمنوا، ومِنهُم دِيونيسيوسُ الأريوباغيّ، أحَدُ أعضاءِ مَجلسِ المدينةِ، واَمرأَةٌ اَسمُها داماريسُ وسِواهُما.