Yahuuda mansa Manase
(2 Mansoolu 21:1-18)
1 Manase be nuŋ sanji taŋ niŋ fula le, biriŋ a be ke la mansa ti. A ye sanji taŋ luulu niŋ luulu le ke maraloo la Yerusalaamu. 2 A baarata kuu jawoo le la Yaawe ñaa koto, ka bula banku koteŋolu la kuu haraamuriŋolu nooma, Yaawe ye mennu bayi nuŋ wo bankoo kaŋ Banisirayilankoolu ye. 3 A ye jalaŋ batudulaa tintiŋolu* lookuu, a faamaa Hesekiya ye mennu boyi nuŋ. A ye sadaabodulaalu* loo Baali* jalaŋo ye, a ye Asera* jalaŋ dokoolu loo, aduŋ a ka sujudi saŋo santo malafeŋolu bee ye ka ì batu. 4 A ye jalaŋ sadaabodulaalu loo Yaawe Batudulaa Buŋo* kono, buŋo meŋ na kuwo ye a tinna nuŋ Yaawe ye ñiŋ fo ko, a too be tara la Yerusalaamu le fo abadaa. 5 A ye sadaabodulaalu loo saŋo santo malafeŋolu bee ye Yaawe Batudulaa luu fuloo to. 6 A ye a dinkewolu jani dimbaa kono ka ì ke sadaa ti Beni-Hinnomu Wulumbaŋo to. A ka juubeeroo, kuuriŋ fayoo niŋ batuutaayaa ke, aduŋ a ka furee kumandilaalu ñininkaa, aniŋ mennu ka bitaaroo ke. A baarata kuu jawoo la baake le Yaawe ñaa koto, ka a kamfandi.
7 A ye jalaŋo lese, a ye a ke Alla Batudulaa Buŋo kono, Alla ko Dawuda niŋ a diŋo Sulemani ye dulaa meŋ na kuwo to ko, “Yerusalaamu jaŋ aniŋ ñiŋ Batudulaa Buŋo le mu dulaa ti, ŋa meŋ tomboŋ Banisirayila lasili taŋ niŋ fuloo la tundoo bee to ka ke dulaa ti n ñanta ka batu daameŋ. 8 Niŋ Banisirayilankoolu ye n na yaamaroo muta, aniŋ luwaa muumewo bee, n na dookuulaa Musa ye meŋ dii ì la, wo to n nene te soŋ na kotenke ì ye ì bayi bankoo kaŋ, ŋa meŋ dii ì mumuñolu la.”
9 Manase ye Yerusalaamunkoolu niŋ Yahuuda moo toomaalu filindi, fo ì ye junube jawu baalu ke ka tambi banku koteŋ moolu la, Yaawe ye mennu kasaara Banisirayilankoolu ye.
10 Yaawe ye Manase niŋ a la moolu dandalaa, bari ì maŋ ì tuloo loo a la. 11 Bituŋ Yaawe ye Asiriya mansa la kelediŋ kuntiyolu bula naŋ ì kaŋ. Ì ye Manase muta, ì ye dooliŋo bula a nuŋo la, ì ye a siti jaawali joloo la ka a samba Babiloni. 12 Kabiriŋ a be ñiŋ niitooroo kono, a ye Yaawe daani, a la Alla, a ye a fammajii kendeke a mumuñolu la Alla ñaatiliŋo la. 13 A ye Alla daani, bituŋ Alla ye a la daaniroo moyi, a ye a la duwaa jaabi, a ye a murundi naŋ a la bankoo kaŋ Yerusalaamu ka maraloo ke kotenke. Wo ye a yitandi Manase la le ko, Yaawe le mu Alla ti.
14 A la muroo koolaa, Manase ye Dawuda la Saatee* banta la tata sansaŋo lookuu, a ye a jaŋayandi kendeke. Ñiŋ mu sansaŋ fulanjaŋo le ti, ka taa tilijii karoo la ka bo Kihoni Woyoo la Kidironi Wulumbaŋo kono ka taa Ñee Dundaŋ Daa to, a tententa ka Ofeli Konkoo muru. Aduŋ a ye kelediŋ kuntiyolu ke Yahuuda saatee tatariŋolu bee to.
15 A ye banku koteŋ moolu la jalaŋolu bondi, aniŋ a faŋo ye jalaŋo meŋ ke Alla Batudulaa Buŋo kono. A ye sadaabodulaalu bee bondi, a ye mennu loo nuŋ konkoo kaŋ Yaawe Batudulaa Buŋo be looriŋ daameŋ, aniŋ dulaa doolu to Yerusalaamu saatewo kono, a ye ì fayi saatewo banta. 16 A ye Yaawe la sadaabodulaa fanaa lookuu, a ye kayira sabatindiraŋ sadaa niŋ tenturulaŋ sadaa bo a kaŋ. A ye Yahuuda bee yaamari ka Yaawe batu, Banisirayila la Alla. 17 Moolu tententa sadaaboo la batudulaa tintiŋolu to ñaa-wo-ñaa, bari ì ka a bo Yaawe doroŋ ne ye, ì la Alla.
18 Manase kekuu koteŋolu, a la duwaa, aniŋ annabiyomoolu ye kumakaŋolu mennu fo a ye Yaawe too la, Banisirayila la Alla, bee be safeeriŋ Banisirayila Mansoolu la Kitaaboo le kono. 19 A la duwaa, Alla la a jaaboo, a ye junube kuwo meŋ bee ke, a la foroyaabaliyaa, aniŋ a ye jalaŋ batudulaa tintiŋolu loo dulaalu mennu to ka Asera jalaŋ dokoolu londi jee, aniŋ jalaŋ koteŋolu, janniŋ a ka a fammajii, ì bee be safeeriŋ annabiyomoolu la Kitaaboo le kono. 20 Manase naata bele ka kafu a mumuñolu ma, ì ye a baadee a la mansasuwo to. A diŋo Amoni keta mansa ti a noo to.
Yahuuda mansa Amoni
(2 Mansoolu 21:19-26)
21 Amoni siyo be nuŋ sanji muwaŋ niŋ fula le, biriŋ a be ke la mansa ti. A ye sanji fula le ke maraloo la Yerusalaamu. 22 A baarata kuu jawoo le la Yaawe ñaa koto, ko a faamaa Manase ye a ke ñaameŋ. Amoni ka sadaa bo jalaŋolu bee le ye, a faamaa ye mennu dadaa, aduŋ a ka ì batu. 23 Ko a faamaa Manase labanta a fammajii la Yaawe ñaatiliŋo la ñaameŋ, ate maŋ wo ke, a tententa le ka junuboo ke laalaa.
24 Labaŋo la, a faŋo la dookuulaalu ye jamfaa siti a kamma, ì ye a faa a la mansasuwo to. 25 Bari bankoo moolu ye wo moolu faa le, mennu ye Mansa Amoni jamfaa, bituŋ ì naata a dinkewo Yosiya ke a noo to mansa ti.
منسى ملك يهوذا
(2مل 21‏:1‏-18)
1 كانَ منَسَّى ا‏بنَ ا‏ثنَتَي عَشْرَةَ سنَةً حينَ ملَكَ، وملَكَ خمسا وخمسينَ سنَةً بأورُشليمَ. 2 وفعَلَ الشَّرَّ‌ في نظَرِ الرّبِّ وا‏تَّبَعَ مَعصياتِ الأُمَمِ الّذينَ طرَدَهُمُ الرّبُّ مِنْ وجهِ بَني إِسرائيلَ. 3 فعادَ وبَنى المَعابِدَ على المُرتَفَعاتِ الّتي كانَ هدَمَها حِزقيَّا أبوهُ، وأقامَ مذابِـحَ لِلبَعلِ، ونصَبَ تَماثيلَ لأشيرةَ، وسجَدَ لِجميعِ كواكِبِ السَّماءِ وعبَدَها. 4 وبَنى مذابِـحَ لِلأصنامِ في الهَيكلِ الّذي قالَ عَنهُ الرّبُّ: «في أورُشليمَ يكونُ ا‏سمي إلى الأبدِ‌». 5 وبَنى مذابِـحَ لِجميعِ كواكِبِ السَّماءِ في الدَّارَينِ اللَّتَينِ في الهَيكلِ. 6 وأحرَقَ بَنيهِ‌ في النَّارِ في وادي هِنُّومَ‌ قُربانا لِلآلِهَةِ، ومارَسَ العَرافةَ والسِّحرَ والشَّعوَذَةَ، وا‏ستَخدَمَ الجانَ والسَّحَرَةَ وأكثَرَ مِنْ فِعلِ الشَّرِّ في نظَرِ الرّبِّ، فأثارَ غضَبَهُ. 7 وأقامَ الصَّنَمَ الّذي صنَعَهُ في الهَيكلِ الّذي قالَ اللهُ عَنهُ لِداوُدَ ولِسليمانَ ا‏بنِهِ: «في هذا الهَيكلِ وفي أورُشليمَ الّتي ا‏ختَرتُها مِنْ جميعِ أرضِ بَني إِسرائيلَ أجعَلُ ا‏سمي إلى الأبدِ. 8 ولا أعودُ أُزَحزِحُ قدَمَ بَني إِسرائيلَ عَنِ الأرضِ الّتي أعطَيتُها لآبائِهِم، شَرطَ أن يعمَلوا بِـجميعِ ما أوصَيتُهُم بهِ على لسانِ موسى ويعمَلوا بِكُلِّ ما جاءَ في الشَّريعةِ مِنْ فرائِضَ وأحكامٍ‌». 9 وضَلَّلَ منَسَّى شعبَ يَهوذا وسُكَّانَ أورُشليمَ، ففَعَلوا مِنَ الشَّرِّ ما كانَ أقبَحَ ممَّا فعَلَتْهُ الأُمَمُ الّذينَ أبادَهُمُ الرّبُّ مِنْ أمامِ بَني إِسرائيلَ. 10 فكَلَّمَ الرّبُّ منَسَّى وشعبَهُ فلم يَسمَعوا، 11 فجَلَبَ الرّبُّ علَيهِم قادَةَ جيشِ مَلِكِ أشُّورَ، فأخَذوا منَسَّى في الأصفادِ وقَيَّدوهُ بِسَلاسلَ مِنْ نُحاسٍ وجاؤوا بهِ إلى بابِلَ‌. 12 ولما ا‏شتَدَّ علَيهِ الضِّيقُ طلَبَ رِضى الرّبِّ إلهِهِ وإلهِ آبائِهِ، وتضرَّعَ أمامَهُ. 13 وصلَّى إليهِ فا‏ستَجابَ لَه وسَمِعَ لِتَضَرُّعِهِ، ورَدَّهُ إلى أورُشليمَ مَلِكا، فعَلِمَ أنَّ الرّبَّ هوَ الإلهُ.
14 وبَعدَ هذا، أعادَ منَسَّى بِناءَ السُّورِ الخارِجيِّ لِمدينةِ داوُدَ، غربـيَّ جيحونَ‌ في الوادي، با‏تِّجاهِ مَدخَلِ بابِ السَّمَكِ‌ وسَوَّرَ بهِ مدينةَ عوفَلَ ورفَعَهُ جِدًّا. وعَيَّنَ قادَةَ حربٍ في جميعِ مُدُنِ يَهوذا المُحَصَّنَةِ. 15 وأزالَ الآلِهَةَ الغريـبَةَ مِنَ الهَيكلِ والصَّنَمَ الّذي أقامَهُ هُناكَ، كما أزالَ جميعَ المذابِـحِ الّتي كانَ بَناها في جبَلِ هَيكلِ الرّبِّ وفي أورُشليمَ، وألقى بِهذا كُلِّهِ خارِجَ المدينةِ. 16 ورَمَّمَ مذبَحَ الرّبِّ وقدَّمَ علَيهِ ذبائِـحَ سلامةٍ وشُكْرٍ، وأمرَ شعبَ يَهوذا بأنْ يعبُدوا الرّبَّ إلهَ إِسرائيلَ. 17 وكانَ الشَّعبُ ما يَزالونَ يُقَرِّبونَ ذَبائِحَهُم على المُرتَفَعاتِ، لكِنْ لِلرّبِّ إلهِهِم.
نهاية عهد منسى
18 وما تبَقَّى مِنْ أخبارِ منَسَّى، وصلاتِهِ إلى إلهِهِ، وكلامِ الرَّائينَ الّذينَ كلَّموهُ بِا‏سمِ الرّبِّ إلهِ إِسرائيلَ، مُدَوَّنٌ في سِفرِ مُلوكِ إِسرائيلَ. 19 وصلاتُهُ والاستِجابةُ لها، وجميعُ خطاياهُ ومَعاصيهِ، والمَواضِعُ الّتي بَنى فيها مذابِـحَ على المُرتَفَعاتِ وأقامَ أنصابا وتَماثيلَ لأشيرةَ، قَبلَ أنْ يَتَّضِعَ أمامَ الرّبِّ، كُلُّ هذا مُدَوَّنٌ في سِفرِ أخبارِ الرَّائينَ. 20 وماتَ منَسَّى ودُفِنَ في حديقةِ قصرِهِ، وملَكَ آمونُ ا‏بنُهُ مكانَهُ.
آمون ملك يهوذا
(2مل 21‏:19‏-26)
21 وكانَ آمونُ ا‏بنَ ا‏ثنَتَينِ وعِشرينَ سنَةً حينَ ملَكَ، وملَكَ سَنَتينِ بأورُشليمَ. 22 وفعَلَ الشَّرَّ في نظَرِ الرّبِّ كما فعَلَ منَسَّى أبوهُ، وقَرَّبَ الذَّبائِـحَ لِجَميعِ الأصنامِ الّتي عَمِلَها أبوهُ وعبَدَها. 23 ولم يَتَّضِعْ آمونُ أمامَ الرّبِّ كما فعَلَ أبوهُ، بل أكثَرَ مِنْ فِعلِ الشَّرِّ. 24 فتآمَرَ علَيهِ رِجالُ حاشيَتِهِ وقَتَلوهُ في قصرِهِ. 25 فقَتلَ شعبُ يَهوذا جميعَ الّذينَ تَـآمروا علَيهِ وقَتَلوهُ، وأقاموا يوشيَّا ا‏بنَهُ مَلِكا مكانَهُ.