أمثال أخرى لسليمان
1 هذِهِ أيضا أمثالُ سليمانَ الّتي نظَّمَها رِجالُ حزَقْيا مَلِكِ يَهوذا:
2 مَجدُ اللهِ في ما يُخفيهِ،
ومَجدُ المُلوكِ في ما يَكشِفونَهُ.
3 السَّماءُ للعُلوِّ والأرضُ للعُمْقِ،
وقُلوبُ المُلوكِ لا يُكشَفُ أمرُها.
4 أزِلِ الزَّغلَ مِنَ الفضَّةِ،
فتَصلُحَ إناءُ الصَّائغِ.
5 أزِلِ الشِّرِّيرَ مِنْ أمامِ المَلِكِ،
فيثبُتَ بالعَدلِ عَرشُهُ.
6 لا تكُنْ مُتباهيا أمامَ المَلِكِ،
ولا تَقِفْ في مكانِ العُظماءِ.
7 خَيرٌ أنْ يُقالَ لكَ ا‏رتَفِعْ إلى هُنا،
مِنْ أنْ يُخْفَضَ مُقامُكَ لَدى الأميرِ‌.
8 لا تـتَسَرَّعْ بِتَوجيهِ التُّهَمِ
لِئلاَّ فيما بَعدُ يَهزِمَكَ خصمُكَ‌.
9 ناقِشِ التُّهمَةَ أوَّلا معَ خصمِكَ،
ولا تَبُحْ بأسرارِ غَيرِكَ.
10 لِئلاَّ يُعَيِّرَكَ أحدُ السَّامِعينَ،
أو تَشُوبَ سُمعَتَكَ شائِبَةٌ.
11 الكلِمَةُ الّتي تُقالُ في حينِها
تفَّاحَةٌ مِنْ ذَهَبٍ في وِعاءٍ مِنْ فِضَّةٍ.
12 تَوبـيخُ الحكيمِ في الأُذُنِ السَّامِعةِ
خاتَمٌ مِنْ ذَهَبٍ وحِلْيَةٌ مِنْ إبريزٍ.
13 السَّفيرُ الأمينُ يُنعِشُ نفْسَ مُرسِلِهِ
كالماءِ الباردِ في يومِ الحِصادِ.
14 عَطيَّةُ زُورٍ تـتَهَلَّلُ لها
سَحابٌ وريحٌ بِــغيرِ مطَرٍ.
15 بِطُولِ البالِ يَقتَنِعُ القاضي،
واللِّسانُ اللَّطيفُ يَغلِبُ القويَّ.
16 إنْ وجَدْتَ عسَلا فكُلْ ما يَكفيكَ
لِئلاَّ تَزدادَ شبَعا فتَتَقَيَّأَ.
17 خَفِّفْ قدَمَكَ عَنْ بَيتِ جارِكَ،
لئلاَّ يَشبَعَ مِنْكَ فيكرَهَكَ.
18 شاهِدُ الزُّورِ على الآخَرينَ
مِطرقةٌ وحَربَةٌ وسَهمٌ مَسنُونٌ.
19 سِنٌّ مَكسورَةٌ ورِجلٌ مَخلُوعَةٌ،
ولا الاتِّكالُ على الغادِرِ يومَ الضِّيقِ.
20 كالعُرْي في البَرْدِ والحامِضِ على الجُرْحِ‌
هكذا الغِناءُ لِقلبٍ كئيـبٍ.
21 إنْ جاعَ مَنْ يُبغِضُكَ فأَطعِمْهُ خبزا
وإنْ عَطِشَ فا‏سقِهِ ماءً،
22 فتَحُطَّ جَمْرا على رأسِهِ،
والرّبُّ يُحسنُ جَزاءَكَ‌.
23 ريحُ الشِّمالِ تَمنعُ المطَرَ،
وعِفَّةُ اللِّسانِ عُبوسُ الوجهِ.
24 زاويةُ السَّطحِ ولا بَيتٌ فسيحٌ
تَسكنُهُ معَ ا‏مرأةٍ نقَّاقةٍ.
25 الخَبَرُ السَّارُّ مِنْ بِلادٍ بعيدةٍ
ماءٌ باردٌ لِنَفْسٍ عَطشانةٍ.
26 الصِّدِّيقُ المُتذلِّلُ أمامَ الشِّرِّيرِ
نَبعٌ عكِرٌ وعينٌ آسنةٌ.
27 أكْلُ العسَلِ معَ العُظَماءِ لا يَطيـبُ،
ومَنْ يَحتَقِرْ أمجادَهُم يتمجَّدْ‌.
28 مَنْ لا يَضبُطْ نفْسَهُ يكُنْ
كمدينةٍ مفتوحةٍ بِلا حاميةٍ.
I jawu konkoriŋo so domoroo la
1 Ñinnu mu Sulemani la kuma kotoomaa doolu le ti, Yahuuda mansa Hesekiya la dookuulaalu le ye ì safee:
2 Alla la kallankeeyaa*, wo le mu ka kulloo maabo.
Mansa la horomoo, wo le mu ka kuwo kisikisi.
3 Ko saŋ fatoolu be jamfariŋ ñaameŋ,
aniŋ bankoo be dinkariŋ ñaameŋ,
kuwo meŋ be mansoolu sondomoo kono, buka loŋ noo wo le ñaama.
4 Newo meŋ niŋ kodoo ñaamita bondi,
kodiforo numoo si kodiforo piiroo soto.
5 Moo kuruŋo bondi mansa ñaatiliŋo la wo ñaama,
a la mansasiiraŋo ye bambaŋ niŋ tiliŋo la.
6 Kana i faŋo sikandi mansa ñaatiliŋo la,
aduŋ i kana siidulaa kaniŋ moo kummaalu be daameŋ.
7 Ñiŋ ne be fisiyaa la, niŋ a ko i ye ko, “Naa jaŋ,”
janniŋ a ka i malundi moo kummaalu ñaatiliŋo la.
I ye kuwo meŋ je i ñaa la,
8 kana tariyaa ka a ke kiitiyo ti,
labaŋo la, i be ke la ñaadii le,
niŋ i siiñoo ye i malundi?
9 Niŋ i niŋ i siiñoo ye ñoo saba i la kuwo la,
kana moo doo la kulloo waañaari, meŋ laata i la.
10 Niŋ moo ye a moyi, a be i ñaawali la le,
aduŋ horomantaŋyaa te bo la i la karoo la muumeeke.
11 Niŋ i la kumoo laakuuta, a ka muluŋ ne ko,
niŋ ì ye sanoo laakuu kodiforoo bala ka a ñiiñandi.
12 Komeŋ sani tulutotaa waraŋ saniforo ñaroo,
wo le mu moo ñaamendiŋo la jalayiroo ti, a lamoyilaa ye.
13 Komeŋ jii sumaa ka diyaa ñaameŋ, niŋ tiloo be kandiriŋ,
kiilaa soobeeyaariŋo la kuwo ka diyaa moo ye wo le ñaama, meŋ ye a kii.
14 Komeŋ tawaloo niŋ foñoo mennu maŋ samaa naati,
wo mu moo le ti, meŋ ka kibiri soorifeŋo la, a nene te meŋ dii la.
15 Ka bo niŋ muñoo la, moo si maralilaa neenee noo,
aduŋ kuma diimaa si moo binoo kati noo le.
16 Niŋ i ye liyo soto, i si a domoo kaañaŋ,
niŋ i ye a landatambi domo, i be foonoo la le.
17 I siŋo kana siyaa i siiñoo la buŋo kono,
niŋ i ka taa jee baake, a be i koŋ na le.
18 Komeŋ doko kuliŋo, hawusaroo*, waraŋ kalabeñe daa melundiŋo,
wo le mu moo ti, meŋ ka seedenduriyaa ke a siiñoo la kuwo to.
19 Komeŋ ñiŋ kaatibaloo waraŋ siŋ lanjuururiŋo,
wo le mu teeri tilimbaloo ti, i be i jikoo loo la meŋ kaŋ bataa waatoo.
20 Ka i la dendikoo bondi, niŋ nenoo be keriŋ luŋo meŋ na,
waraŋ ka bineekaroo* boŋ baramoo kaŋ,
a ka ke wo le ñaama, niŋ i ye denkiloo laa moo ye,
meŋ niyo be toorariŋ.
21 Niŋ konkoo be i jawoo la, domoroo dii a la, a ye a domo,
niŋ mindoo ye a muta, jiyo dii a la, a ye i miŋ.
22 Niŋ i ka ñiŋ ke, a be muluŋ na le ko,
niŋ i ye dimbaa keñemboo le juruma a kuŋo kaŋ,
aduŋ Yaawe* be i joo la le.
23 Ko foñoo ka samaajiyo naati ñaameŋ samaa kono,
koomakumaroo ka kamfaa wulindi wo le ñaama.
24 I ye tara sabatiriŋ i la buŋo jimbaŋo to,
wo le fisiyaata i niŋ musu fitinalaa ye tara buŋ kiliŋ.
25 Ko jii sumaa ka diyaa moo ye ñaameŋ, niŋ mindoo be a la,
jamfa jaŋ kibaari diimaa ka ke wo le ñaama.
26 Komeŋ woyoo meŋ ye potoo soto, waraŋ koloŋo meŋ be nooriŋ,
wo le mu moo tilindiŋo ti, meŋ ka siloo dii moo jawoo la.
27 A maŋ beteyaa ka lii jamaa domo,
waraŋ ka tu buuñaa ñini la i faŋo ye.
28 Komeŋ ì ye saatewo meŋ sansaŋolu boyi,
wo le mu moo ti, meŋ buka a faŋo muta noo.