العهد في شكيم
1 وجمَعَ يَشوعُ أسباطَ بَني إِسرائيلَ في شَكيمَ‌، وا‏ستدعى شُيوخَهُم ورُؤساءَهُم وقُضاتَهُم وقادَتَهُم، فحَضَروا أمامَ الرّبِّ. 2 فقالَ يَشوعُ لجميعِ الشَّعبِ: «هذا ما قالَ الرّبُّ إلهُ إِسرائيلَ: عِبرَ نهرِ الفُراتِ سكَنَ آباؤُكُم مُنذُ القديمِ، تارَحُ أبو إبراهيمَ وأبو ناحورَ، وعبَدوا آلِهةً أُخرى. 3 فأخَذتُ إبراهيمَ أباكُم مِنْ عِبرِ النَّهرِ وسَيَّرتُهُ في أرضِ كنعانَ وأكثَرتُ نَسلَهُ ورزَقتُهُ إسحَقَ‌، 4 ورَزَقتُ إسحَقَ يَعقوبَ وعيسو، وأعطَيتُ عيسو جبَلَ سعيرَ لَه، أمَّا يَعقوبُ وبَنوهُ فنَزَلوا إلى مِصْرَ. 5 وأرسَلتُ موسى وهرونَ وضَربتُ مِصْرَ بِالمُعجِزاتِ، وبَعدَ ذلِكَ أرجَعتُكُم‌. 6 أخرجتُ آباءَكُم مِنْ مِصْرَ في ا‏تِّجاهِ البحرِ فلَحِقَ بِهِمِ المِصْريُّونَ بِالمَركباتِ والخَيلِ. ولمَّا ا‏قتَرَبَ آباؤُكُم مِنَ البحرِ الأحمرِ 7 صرَخوا إلى الرّبِّ فجَعلَ بَينَهُم وبَينَ المِصْريِّينَ ظُلمةً‌، ثُمَّ رَدَّ علَيهِمِ البحرَ فغطَّاهُم. فعُيونُكُم رأت ما فعَلْتُ في مِصْرَ. وأقَمتُم في البرِّيَّةِ أيّاما كثيرةً. 8 ثُمَّ جِئتُ بِكُم إلى أرضِ الأموريِّينَ السَّاكِنينَ شرقَ الأردُنِّ فحارَبوكُم، فسَلَّمتُهُم إلى أيديكُم ووَزَّعتُ علَيكُم أرضَهُم، ومَحوتُهُم مِنْ قُدَّامِكُم. 9 فقامَ بالاقُ بنُ صِفُّورَ مَلِكُ موآبَ وحارَبَ بَني إِسرائيلَ ودَعا بَلعامَ بنَ بَعورَ لِـيَلعَنَكُم، 10 فرَفضتُ أنْ أسمَعَ لِبَلعامَ، فبارَكَكُم، وأنقَذتُكُم مِنْ لَعنَتِه‌. 11 ثُمَّ عَبرتُمُ الأردُنَّ وجِئتُم إلى أريحا، فحاربَكُم أهلُها والأموريُّونَ والفِرزِّيُّونَ والكنعانيُّونَ والحِثِّيُّونَ. والجِرجاشيُّونَ والحِوِّيُّونَ واليَبوسيُّونَ، فأسلَمتُهُم إلى أيديكُم‌ 12 وأرسَلتُ إلى قُدَّامِكُمُ الذُعرَ فطَردتُ مَلِكَي الأموريِّينَ‌ مِنْ أمامِكُم، لا بِسَيفِكُم ولا بِقَوسِكُم. 13 وأعطيتُكُم أرضا ما تَعِبتُم بِها ومُدُنا ما بَنيتُموها، فأقمتُم فيها، وكُروما وزيتونا ما غَرستُموها وأنتُمُ اليومَ تأكلونَها.
14 «فخافوا الرّبَّ وا‏عبُدوهُ بِكمالٍ وإخلاصٍ، وا‏نزِعوا الآلِهةَ الّتي عبَدَها آباؤُكُم في نهرِ الفُراتِ وفي مِصْرَ وا‏عبُدوا الرّبَّ. 15 وإنْ كانَ يَسوؤُكُم أنْ تَعبُدوهُ فا‏ختاروا لكُمُ اليومَ مَنْ تَعبُدونَ، إمَّا الآلِهةُ الّتي عبَدَها آباؤُكُم عِبرَ الفُراتِ أو آلِهةُ الأموريِّينَ الّذينَ أنتُم مُقيمونَ بأرضِهِم. أمَّا أنا وأهلُ بَيتي فنَعبُدُ الرّبَّ».
16 فأجابَهُ الشَّعبُ: «حاشا لنا أنْ نترُكَ الرّبَّ ونعبُدَ آلِهةً غريـبةً 17 لأنَّ الرّبَّ إلهَنا هوَ الّذي أخرَجَنا نحنُ وآباءَنا مِنْ مِصْرَ، أرضِ العُبوديَّةِ وصنعَ أمامَ عُيونِنا تِلكَ المُعجِزاتِ العظيمةَ وحَفِظَنا في جميعِ الطُّرُقِ الّتي سلَكناها، وبَينَ جميعِ الشُّعوبِ الّذينَ عبَرْنا أرضَهُم. 18 وطَرَدَ مِنْ أمامِنا جميعَ الشُّعوبِ وكذلِكَ الأموريِّينَ السَّاكِنينَ في الأرضِ قَبلَنا، فنحنُ أيضا نعبدُ الرّبَّ لأنَّهُ إلهُنا».
19 فقالَ يَشوعُ لِلشَّعبِ: «لا تقدِرونَ أنْ تَعبُدوا الرّبَّ لأنَّهُ إلهٌ قُدُّوسٌ، إلهٌ غيورٌ، لا يَصبِرُ على ذُنوبِكُم وخَطاياكُم‌. 20 فأنتُم إذا تَركتُموهُ وعَبدتُم آلِهةً غريـبةً يَرتَدُّ عَنكُم ويُسيءُ إليكُم ويُفنيكُم بَعدَما كانَ باركَكُم».
21 فقالَ الشَّعبُ ليشوعَ: «كلاَّ، بلِ الرّبَّ وحدَهُ نعبُدُ». 22 فأجابَهُم يَشوعُ: «أنتُم شُهودٌ على أنفُسِكُم أنَّكُمُ ا‏ختَرتُمُ الرّبَّ لِتعبُدوهُ». فقالوا: «نحنُ شُهودٌ».
23 فقالَ لهُم يَشوعُ: «فالآنَ ا‏نزِعوا الآلِهةَ الغريـبةَ فيما بَينَكُم ووَجِّهوا قُلوبَكُم إلى الرّبِّ إلهِ إِسرائيلَ».
24 فأجابَهُ الشَّعبُ: «الرّبَّ إلهَنا نعبُدُ ولِصوتِهِ نسمَعُ».
25 فقطَعَ يَشوعُ لِلشَّعبِ عَهدا في ذلِكَ اليومِ، وجعَلَ لهُم فرائضَ وأحكاما في شَكيمَ. 26 وسَجَّلَ يشوعُ هذا الكلامَ في كتابِ شريعةِ اللهِ وأخذَ حجَرا كبـيرا وأقامَهُ هُناكَ تَحتَ البَلُّوطَةِ الّتي عِندَ مَقدِسِ الرّبِّ. 27 وقالَ يَشوعُ لجميعِ الشَّعبِ: «هذا الحجَرُ يكونُ شاهِدا بَينَنا، لأنَّهُ سَمِعَ جميعَ أقوالِ الرّبِّ الّتي كَلَّمَنا بِها، فيكونُ شاهِدا لِئلاَّ تُنكِروا إلهَكُم». 28 ثمَّ صرَفَ الشَّعبَ، كُلَّ واحدٍ إلى مُلكِهِ.
موت يشوع
29 وبَعدَ ذلِكَ ماتَ يَشوعُ بنُ نُونٍ عبدُ الرّبِّ وهوَ ا‏بنُ مئَةٍ وعشْرِ سِنينَ، 30 فدَفَنوهُ في أرضِهِ، في تِمنَةَ سارَحَ الّتي في جبَلِ أفرايمَ، إلى شَمالِ جبَلِ جاعَشَ.
31 وعبَدَ بَنو إِسرائيلَ الرّبَّ كُلَّ أيّامِ يَشوعَ، وكُلَّ أيّامِ الشُّيوخِ الّذينَ ا‏متَدَّت حياتُهُم إلى ما بَعدَ يَشوعَ والّذينَ عرَفوا كُلَّ ما صنعَ الرّبُّ لإِسرائيلَ.
32 ودفَنَ بَنو إِسرائيلَ عِظامَ يوسُفَ الّتي أصعَدوها مِنْ مِصْرَ في شَكيمَ، في الحقلِ الّذي ا‏شتَراهُ يَعقوبُ مِنْ بَني حَمورَ، أبـي شَكيمَ، بمئَةِ نَعجةٍ‌، وصارَ لِبَني يوسُفَ مُلْكا.
33 وماتَ ألِعازارُ‌ بنُ هرونَ، فدَفَنوهُ في جِبعَةَ، وهيَ مدينةُ فِنحاسَ ا‏بنِهِ، الّتي أُعطيَت لَه في جبَلِ أفرايمَ.
Yosuwa ye Banisirayilankoolu hakiloo bulandi, Alla ye meŋ ke ì ye
1 Yosuwa ye Banisirayila lasiloolu bee bendi Sekemu saatewo to. A ye Banisirayila alifaalu bee kili, a kuntiyolu, a kiitindirilaalu aniŋ a ñaatonkoolu. Ì bee naata ka loo Alla ñaatiliŋo la.
2 Yosuwa ko moolu bee ye ko:
“Ñiŋ ne mu Yaawe* Banisirayila la Alla la kumoo ti ko: Waati jaŋ koomanto, ali la alifaa foloolu, Tera, Iburayima niŋ Nahori faamaa daa bulariŋo jee, be sabatiriŋ nuŋ Yufurati Boloŋo kankuŋ doo le la ka alla koteŋolu batu. 3 Bari ŋa ali faamaa Iburayima bondi niŋ Yufurati Boloŋo kankuŋ doo la ka a taamandi Kanaani bankoo bee kaŋ. Ŋa a koomoo yiriwandi le, aduŋ nte le ye Isiyaaka dii a la. 4 Ŋa Yaakuba niŋ Esawu dii Isiyaaka la. Esawu, ŋa Seyiri konkotundoo le dii ate la ka ke a taa ti. Bari Yaakuba, wo niŋ a dinkewolu wulita le ka taa Misira.
5 “Bituŋ n naata Musa niŋ Haaruna kii, aduŋ ŋa mantooroo boyi Misirankoolu kaŋ, ŋa ali faañolu fintindi naŋ jee. 6 Kabiriŋ ŋa ali faañolu bondi naŋ Misira, ì naata baa to. Bituŋ Misirankoolu ye ì bayindi, ì niŋ ì la keleraŋ sareetoolu* niŋ ì la suutiyolu fo Kulunjumbe Baa bala. 7 Ì naata daala woosii nte Yaawe ye ka ì maakoyi. N naata diboo dundi ì niŋ Misirankoolu teema. Bituŋ ŋa baajiyo bula ì kaŋ, a ye ì bee kunuŋ. Ali faŋolu ye a loŋ ne, ŋa meŋ ke Misirankoolu la. Kabiriŋ ali tarata keñewuloo* kono fo waati jaŋ, 8 wo to le ŋa ali samba naŋ Amorinkoolu la bankoo kaŋ, mennu be sabatiriŋ Yoridani Boloŋo tiliboo la. Ì ye ali kele, bari nte faŋo le ye ì duŋ ali bulu. M faŋo le ye ì kasaara ali ñaatiliŋo la. Bituŋ ali naata ì la bankoo taa ka ke ali taa ti. 9 Kabiriŋ Mowabi mansa, meŋ mu Balaki ti, Sipori dinkewo pareeta ka naa alitolu Banisirayilankoolu kele, a ye Balaamu Bewori dinkewo le kili, ka naa ali danka. 10 Bari m maŋ n lamoyi Balaamu la. Bituŋ a naata ka neemoo doroŋ duwaa ali ye. Wo to le n naata ali kanandi a ma.
11 “Ali teyita Yoridani Boloŋo la ka naa Yeriko. Yerikonkoolu fanaalu ye keloo boyi ali kaŋ, aniŋ Amorinkoolu, Perisi koomalankoolu, Kanaaninkoolu, Hitinkoolu, Kirikasinkoolu, Hiwinkoolu aniŋ Yebusinkoolu. Bari n naata ì bee duŋ ali buloo kono. 12 Ŋa sondome silaŋo dundi ì kono ka sila ali la. Wo le ye ì borindi ali la, komeŋ Amorinkoolu la wo mansakee fuloo. Bari a maŋ ke ali la hawusaroolu* niŋ kalabeñoolu ti. 13 Ali si a loŋ ko, ali be sabatiriŋ banku le kaŋ saayiŋ, ali maŋ bataa meŋ kunna, aniŋ saatewolu ali maŋ mennu loo. Nte le ye ì dii ali la. Ali be yiridiŋolu domo la ka bo wayini* yiroolu aniŋ olifu* yiroolu bala ali maŋ mennu fii.”
Banisirayilankoolu la tombondiroo
14 Yosuwa tententa ka a fo ì ye ko, “Saayiŋ ali si sila Yaawe la, ali ye a batu soobeeyaa niŋ tiliŋo kono. Ali alla koteŋolu bee fayi, ali la alifaa foloolu be mennu batu kaŋ nuŋ Yufurati Boloŋo kankuŋ doo la aniŋ Misira. Ali ye Yaawe doroŋ batu! 15 Bari niŋ ali maŋ lafi ka Yaawe batu, wo to ali a fo bii, ali be meŋ tomboŋ na ka a batu. Ali tombondiroo ke alloolu la ali la alifaa foloolu tarata mennu batu kaŋ nuŋ Yufurati Boloŋo kankuŋ doo la, waraŋ Amorinkoolu la alloolu, ali be sabatiriŋ mennu la bankoo kaŋ saayiŋ. Bari nte wo de, n niŋ n na dimbaayaa be Yaawe doroŋ ne batu la.”
16 Bituŋ ñiŋ moolu naata a jaabi ko, “Allamaa ǹ tanka la wo la, ka Yaawe batoo tu jee, ka alla koteŋolu batu. 17 Kaatu Yaawe ǹ na Alla faŋo le ye ntolu ñaatonkayaa, aniŋ m̀ faañolu, ka bo joŋyaa kono Misira. A ye wo kaawakuu baalu ke m̀ faŋolu ñaalu le koto. A ye ǹ tanka ǹ na taamasiloo bee kaŋ, aniŋ moolu, ǹ tambita niŋ mennu la bankoolu la. 18 Aduŋ Yaawe ye ñiŋ bankoo moolu bee bayi ǹ ñaatiliŋo la le, hani Amorinkoolu daa bulariŋo jee mennu tarata sabatiriŋ ñiŋ bankoo kaŋ. Wo to, ntolu fanaalu be Yaawe batu la le, kaatu ate le mu ǹ na Alla ti.”
19 Yosuwa naata a fo ñiŋ moolu ye ko, “Ali te Yaawe batu noo la, kaatu ate mu Alla Senuŋ Baa le ti! A te yamfa la ali la baara jawoolu la, aniŋ ali la junuboolu. Alla kiiliyaata le. 20 Niŋ ali ye ali koo dii a la, ali ye alla koteŋolu batu, a fanaa be maasiiba kuwo le samba la naŋ ali kaŋ, ka ali bee kasaara, a tarata kuu betoo ke kaŋ ali ye ñaa-wo-ñaa.”
21 Bari ñiŋ moolu ko Yosuwa ye le ko, “Hanii! Ntolu be Yaawe doroŋ ne batu la.”
22 Bituŋ Yosuwa naata a fo ì ye ko, “Ali faŋolu le mu ali faŋ na seede ti ko, ali ye tombondiroo ke Yaawe doroŋ ne la ka a batu.” Ì ko a ye ko, “Haa, ntolu faŋolu le mu m̀ faŋ na seede ti.”
23 Yosuwa ko ì ye ko, “Wo to saayiŋ, ali ali la jalaŋolu fayi, mennu be ali bulu, ali ye ali sondomoolu sabatindi Yaawe doroŋ kaŋ, Banisirayila la Alla.”
24 Ñiŋ moolu ko Yosuwa ye ko, “Ntolu be Yaawe doroŋ ne batu la, ǹ na Alla, aniŋ ka a la yaamaroo muta.”
25 Wo luŋo le mu, Yosuwa ye kambeŋo londi ñiŋ moolu niŋ Alla teema. Bituŋ a ye siloolu niŋ luwaalu yitandi ì la, Sekemu saatewo to, ka a nooma. 26 Bituŋ Yosuwa naata ì safee Alla la Luwaa Kitaaboo* kono. A ye bere baa sika, a ye a loo yirisuŋ baa doo koto meŋ be Yaawe la Batudulaa Senuŋo daala. 27 A ko ñiŋ moolu bee ye ko, “Ali a juubee! Ñiŋ beroo be ke la seedoo le ti ntolu ye. A ye kumoolu bee moyi le, Yaawe ye mennu fo ntolu ye. A be ke la seedoo le ti, niŋ ali balanta ali la Alla ma.”
28 Bituŋ Yosuwa ye ñiŋ moolu bula ka taa ì la keetalaa tundoolu kaŋ.
Yosuwa niŋ Eleyasa naata bele
29 Kabiriŋ ñiŋ kuwo bee bota a la, Yosuwa Nuni dinkewo, Yaawe la dookuulaa, naata bele. Wo tumoo a siyo be sanji keme sanji taŋ. 30 Bituŋ ì naata a baadee a la keetaakenoo to, Timunati-Sera, Efurayimu* konkotundoo kaŋ, Kaasi Konkoo maraa karoo la. 31 Yosuwa la baluwo waatoo niŋ alifaalu tiloo la, mennu tuta baluuriŋ kabiriŋ a beleta, Banisirayilankoolu tarata Yaawe le batu kaŋ. Ñiŋ alifaalu ye kalamutari ke kuwolu bee la le, Yaawe ye mennu ke Banisirayilankoolu ye.
32 Waati jaŋ koomanto, Yaakuba ye kenoo doo le saŋ Hamori koomalankoolu bulu, meŋ mu Sekemu faamaa ti. A ye kenoo saŋ ì bulu meŋ na, a taata kaañaŋ kodiforo kuntu keme le fee. Kabiriŋ Banisirayilankoolu be bo kaŋ naŋ Misira, ì ye Yusufa kuloolu samba naŋ. Ì ye ì baadee ñiŋ kenoo le to, meŋ be Sekemu. Bituŋ ñiŋ kenoo naata ke Yusufa koomalankoolu la keetaafeŋo ti. 33 Kabiriŋ Haaruna dinkewo Eleyasa faata, ì ye a baadee Kibeya le. Kibeya mu saatee le ti meŋ be Efurayimu konkotundoo kaŋ. Ñiŋ saatewo keta Eleyasa dinkee Pineha taa le ti.