يسوع يطعم خمسة آلاف رجل
(متى 14‏:13‏-21، مرقس 6‏:30‏-44، لوقا 9‏:10‏-17)
1 ثُمّ عبَرَ يَسوعُ بَحرَ الجليلِ وهوَ بُحيرةُ طَبَرِيّةَ، 2 فتَبِعَهُ جُمهورٌ كبـيرٌ، لأنّهُم رأَوا آياتِهِ في شِفاءِ المَرضى. 3 فصَعِدَ يَسوعُ إلى الجبَلِ وجلَسَ معَ تلاميذِهِ. 4 وكانَ اَقتَرَبَ عِيدُ الفِصْحِ عِندَ اليَهودِ. 5 فرفَعَ يَسوعُ عينَيهِ فرأى الجُموعَ مُقبِلَةً إلَيهِ، فقالَ لِفيلُبّسَ: «مِنْ أينَ نَشتَري الخُبزَ لنُطعِمَهُم؟» 6 قالَ هذا ليُجَرّبَ فِـيلُبّسَ، لأنّ يَسوعَ كانَ يَعرفُ ما سيَعمَلُ. 7 فأجابَهُ فِـيلبّسُ: «لَو اَشتَرَينا خُبزًا بِمئَتي دينارٍ، لَما كَفى أن يَحصُلَ الواحدُ مِنهُم على كِسرةٍ صَغيرةٍ». 8 وقالَ لَه أحدُ تلاميذِهِ، وهوَ أندَراوسُ أخو سِمعانَ بُطرُسَ: 9 «هُنا صَبِـيّ معَهُ خَمسَةُ أرغِفَةٍ مِنْ شَعيرٍ وسَمكتانِ، ولكنْ ما نَفعُها لِمثلِ هذا الجَمعِ؟» 10 فقالَ يَسوعُ: «أقعِدوا النّاسَ». وكانَ هُناكَ عُشبٌ كثيرٌ فقَعَدوا. وكانَ عدَدُ الرّجالِ نحوَ خَمسَةِ آلافٍ.
11 فأخَذَ يَسوعُ الأرغِفَةَ وشكَرَ، ثُمّ وزّعَ على الحاضِرينَ بِمقدارِ ما أرادوا. وهكذا فعَلَ بالسّمكَتَينِ. 12 فلمّا شَبِعوا، قالَ لِتلاميذِهِ: «اَجمَعوا ما فَضلَ مِنَ الكِسَرِ لِئَلاّ يَضيعَ منها شيءٌ». 13 فجَمَعوها ومَلأُوا اَثنَتَي عشْرَةَ قُفّةً مِنَ الكِسَرِ التي فَضَلَت عَنِ الآكلينَ مِنْ أرغِفَةِ الشّعيرِ الخَمسَةِ.
14 فلمّا رأى النّاسُ هذِهِ الآيةَ التي صنَعَها يَسوعُ قالوا: «بالحقيقَةِ، هذا هوَ النّبِـيّ الآتي إلى العالَمِ!» 15 وعرَفَ يَسوعُ أنّهُم يَستَعِدّونَ لاَختِطافِهِ وجَعْلِه مَلِكًا، فاَبتَعدَ عنهُم ورَجَعَ وحدَهُ إلى الجبَلِ.
يسوع يمشي على الماء
(متى 14‏:22‏-27، مرقس 6‏:45‏-52)
16 ولمّا جاءَ المَساءُ، نزَلَ تلاميذُهُ إلى بَحرِ الجليلِ. 17 فركِبوا قارِبًا وعَبَروا بِه إلى كَفْرَناحومَ. وأظلَمَ الليلُ قَبلَ أنْ يَلحَقَهُم يَسوعُ. 18 وهبّت عاصِفَةٌ شَديدَةٌ، فَهاجَ البحرُ. 19 وبَعدَما قَطَعوا ثلاثَةَ أميالٍ أو أربعةً، رأوا يَسوعَ يَدنو مِنَ القارِبِ ماشيًا على البحرِ فخافوا. 20 فقالَ لهُم: «أنا هوَ لا تَخافوا!» 21 وأرادوا أنْ يُصعِدوهُ إلى القارِبِ، فوصَلَ القارِبُ في الحالِ إلى الأرضِ التي كانوا يَقصِدونَها.
الناس يطلبون يسوع
22 وفي الغَدِ، تذكّرَ الجَمعُ الذي بَقِـيَ على الشّاطِـئِ الآخَرِ أنّ قارِبًا واحدًا كانَ هُناكَ، وأنّ يَسوعَ ما صَعِدَ إلَيهِ معَ تلاميذِهِ، بل ذهَبَ التلاميذُ وحدَهُم. 23 إلاّ أنّ بَعضَ القواربِ جاءَت مِنْ طَبرِيّةَ إلى الشّاطئِ القَريبِ مِنَ المَوضِعِ الذي أكلوا فيه الخُبزَ بَعدَ أنْ شكَرَ الرّبّ. 24 فلمّا رأى الجَمعُ أنّ يَسوعَ ما كانَ هُناكَ ولا تلاميذُهُ ركِبوا القوارِبَ وذَهَبوا إلى كَفْرَناحومَ يَبحَثونَ عَنهُ.
يسوع خبز الحياة
25 فلمّا وجَدُوهُ على الشّاطئِ الآخَرِ قالوا لَه: «متى وصَلْتَ إلى هُنا، يا مُعَلّمُ؟»
26 فأجابَهُم يَسوعُ: «الحقّ الحقّ أقولُ لكُم: أنتُم تَطلُبوني لا لأنّكُم رأيتُمُ الآياتِ، بل لأنّكُم أكلتُمُ الخُبزَ وشَبِعتُم. 27 لا تَعمَلوا لِلقوتِ الفاني، بل اَعمَلوا لِلقوتِ الباقي لِلحياةِ الأبدِيّةِ. هذا القوتُ يَهبُهُ لكُمُ اَبنُ الإنسانِ، لأنّ اللهَ الآبَ خَتَمَهُ بِخَتْمِهِ».
28 قالوا لَه: «كيفَ نَعمَلُ ما يُريدُه اللهُ؟» 29 فأجابَهُم: «أنْ تُؤمِنوا بِمَنْ أرسَلَه: هذا ما يُريدُه اللهُ».
30 فقالوا لَه: «أرِنا آيةً حتى نُؤمِنَ بِكَ! ماذا تَقدِرُ أنتَ أنْ تَعمَلَ؟ 31 آباؤُنا أكَلُوا المَنّ في البرّيّةِ، كما جاءَ في الكِتابِ: «أعطاهُم خُبزًا مِنَ السّماءِ ليأكُلوا». 32 فأجابَهُم يَسوعُ: «الحقّ الحقّ أقولُ لكُم: ما أعطاكُم موسى الخُبزَ مِنَ السّماءِ. أبـي وحدَهُ يُعطيكُمُ الخُبزَ الحَقيقيّ مِنَ السّماءِ. 33 لأنّ خُبزَ اللهِ هوَ الذي يَنزِلُ مِنَ السّماءِ ويُعطي العالَمَ الحياةَ».
34 قالوا لَه: «يا سيّدُ، أعطِنا كُلّ حينٍ مِنْ هذا الخُبزِ». 35 فقالَ لهُم يَسوعُ:
«أنا هوَ خُبزُ الحياةِ.
مَنْ جاءَ إِليّ لا يَجوعُ،
ومَنْ آمنَ بـي لا يعطَشُ أبدًا.
36 لكنّي قُلتُ لكُم: تَرَوني ولا تُؤمِنونَ.
37 مَنْ وهَبَهُ الآبُ لي يَجيءُ إليّ،
ومَنْ جاءَ إِليّ لا أُبعِدُهُ عَنّي.
38 فما نزَلْتُ مِنَ السّماءِ لأعمَلَ ما أُريدُهُ أنا،
بل ما يُريدُهُ الذي أرسَلَني.
39 وما يُريدُهُ الذي أرسَلَني
هوَ أنْ لا أخسَرَ أحَدًا مِمَنْ وهبَهُم لي،
بل أُقيمُهُم كُلّهُم في اليومِ الآخِرِ.
40 وهذا ما يُريدُهُ أبـي:
إنّ كُلّ مَنْ رأى الابنَ وآمنَ بِه نالَ الحياةَ الأبديّةَ،
وأنا أُقيمُهُ في اليومِ الآخِرِ».
41 فتَذَمّرَ اليَهودُ على يَسوعَ لأنّهُ قالَ: «أنا الخُبزُ الذي نزَلَ مِنَ السّماءِ»، 42 وقالوا: «أما هوَ يَسوعُ اَبنُ يوسُفَ؟ نَحنُ نَعرِفُ أباهُ وأُمّهُ، فكيفَ يَقولُ الآنَ إنّهُ نزَلَ مِنَ السّماءِ؟» 43 فأجابَهُم يَسوعُ:
«لا تتَذَمّروا فيما بَينَكُم.
44 ما مِنْ أحدٍ يَجيءُ إليّ
إلاّ إذا اَجتَذَبَهُ الآبُ الذي أرسَلَني،
وأنا أُقيمُهُ في اليومِ الآخِرِ.
45 ويكونونَ كُلّهُم تلاميذَ اللهِ،
كما كتَبَ الأنبـياءُ.
فمن سَمِعَ الآبَ وتَعَلّمَ مِنهُ جاءَ إِليّ،
46 لا أَنّ أحدًا رأى الآبَ
إلاّ مَنْ جاءَ مِنْ عِندِ اللهِ:
هوَ الذي رأى الآبَ.
47 الحقّ الحقّ أقولُ لكُم:
مَنْ آمَنَ بـي، فلَهُ الحياةُ الأبديّةُ.
48 أنا هوَ خُبزُ الحياةِ.
49 آباؤُنا أكَلوا المَنّ في البرّيّةِ وماتُوا،
50 لكِنْ مَنْ يأكُلْ هذا الخُبزَ النّازِلَ مِنَ السّماءِ لا يَموتُ.
51 أنا هوَ الخُبزُ الحيّ الذي نزَلَ مِنَ السّماءِ.
مَنْ أكَلَ هذا الخُبزَ يَحيا إلى الأبَدِ.
والخُبزُ الذي أُعطيهِ هوَ جَسدي،
أبذُلُهُ مِنْ أجلِ حياةِ العالَمِ».
52 ووقَعَ جِدالٌ بَينَ اليَهودِ وتَساءَلوا: «كيفَ يَقدِرُ هذا الرّجُلُ أنْ يُعطِيَنا جسَدَهُ لِنأكُلَه؟» 53 فقالَ لهُم يَسوعُ:
«الحقّ الحقّ أقولُ لكُم:
إنْ كُنتُم لا تأكُلونَ جسَدَ اَبنِ الإنسانِ ولا تَشرَبونَ دَمَهُ،
فلَن تكونَ فيكُمُ الحياةُ.
54 ولكِنْ مَنْ أكَلَ جَسَدي وشَرِبَ دَمي
فلَهُ الحياةُ الأبديّةُ،
وأنا أُقيمُهُ في اليومِ الآخِرِ.
55 جَسَدي هوَ القوتُ الحَقيقيّ،
ودَمي هوَ الشّرابُ الحَقيقيّ.
56 مَنْ أكَلَ جَسَدي وشَرِبَ دَمي
يَثبُتُ هوَ فيّ، وأثبُتُ أنا فيهِ.
57 وكما أنا أحيا بالآبِ الحَيّ الذي أرسَلَني،
فكذلِكَ يَحيا بـي مَنْ يأكُلُ جَسَدي.
58 هذا هوَ الخُبزُ النّازِلُ مِنَ السّماءِ،
لا المَنّ الذي أكَلَهُ آباؤُكُم ثُمّ ماتوا.
مَنْ أكَلَ هذا الخُبزَ يحيا إلى الأبدِ».
59 قالَ يَسوعُ هذا الكلامَ وهوَ في مجمَعِ كَفْرَناحومَ.
كلام الحياة الأبدية
60 فقالَ كثيرٌ مِنْ تلاميذِهِ لمّا سَمِعوهُ:
«هذا كلامٌ صَعبٌ، مَنْ يُطيقُ أنْ يَسمَعَهُ؟» 61 وعرَفَ يَسوعُ أنّ تلاميذَهُ
يَتذَمّرونَ، فقالَ لهُم: «أيَسوءُكُمْ كلامي هذا؟ 62 فكيفَ لَو رأيتُمُ اَبنَ الإنسانِ يَصعَدُ إلى حَيثُ كانَ مِنْ قَبْلُ؟ 63 الرّوحُ هوَ الذي يُحيِـي، وأمّا الجسَدُ فلا نَفْعَ مِنهُ. والكلامُ الذي كَلّمتُكُم بِه هوَ رُوحٌ وحياةٌ. 64 ولكِنْ فيكُم مَنْ لا يُؤمِنونَ». قالَ يَسوعُ هذا لأنّهُ كانَ يَعرِفُ مُنذُ البدءِ مَنِ الذينَ لا يُؤمِنونَ بِه ومَنِ الذي سيُسلِمُهُ. 65 ثُمّ قالَ: «ولِهذا قُلتُ لكُم: لا يَجيءُ أحدٌ إليّ إلاّ بِنِعمَةٍ مِنَ الآبِ».
66 فتخَلّى عَنهُ مِنْ تِلكَ السّاعةِ كثيرٌ مِنْ تلاميذِهِ واَنقَطَعوا عَنْ مُصاحبَتِه. 67 فقالَ يَسوعُ لِلتلاميذِ الاثنَي عَشَرَ: «وأنتُم، أما
تُريدونَ أنْ تَترُكوني مِثْلَهُم؟» 68 فأجابَهُ سِمعانُ بُطرُسُ: «إلى مَنْ نَذهَبُ يا سيّدُ، وكلامُ الحياةِ الأبدِيّةِ عِندَكَ؟ 69 نَحنُ آمَنّا بِكَ وعَرَفنا أنّكَ أنتَ قُدّوسُ اللهِ».
70 فقالَ لهُم يَسوعُ: «أما اَختَرتُكُم، أنتُم الاثنَي عشَرَ؟ لكِنّ واحدًا مِنكُم شَيطانٌ!» 71 وعَنَى بذلِكَ يَهوذا بنَ سِمعانَ أسخريوطَ، وهوَ الذي سَيُسْلِمُهُ، معَ أنّهُ أحدُ الاثنَي عشَرَ.
Yeesu ye kee wuli luulu domorindi
(Matiyu 14:13-21Maaka 6:30-44Luka 9:10-17)
1 Ñiŋ kuwolu koolaa, Yeesu teyita Kalilee Baa kara doo la, ì ka a fo daameŋ fanaa ye Tiberiyas Baa. 2 Kafu baa tuta a nooma la, kaatu ì ye taamanseeroolu je le, a ye mennu ke kuurantoolu la ka ì kendeyandi. 3 Yeesu taata konkoo kaŋ, a siita jee, a niŋ a la saayiboolu. 4 Wo waatoo la Yahuudoolu la juuraloo sutiyaata le, ì ka a fo meŋ ye Maariyo Tambi Tumoo Juuraloo*.
5 Kabiriŋ Yeesu ye a kuŋo wuli, a ye kafu baa je naa la a kaŋ. Bituŋ a ko Filipi ye ko, “Ǹ si mbuuroo saŋ noo mintoo le, fo ñiŋ moolu si domoroo ke?” 6 Yeesu ye ñiŋ fo le ka Filipi kotobo, kaatu ate faŋo ye a loŋ ne, a be naa meŋ ke la. 7 Wo to le Filipi ye a jaabi ko, “Mbuuroo denaari keme fula te a ke noo la, ì moo-wo-moo ye domandiŋ faŋo soto.” 8 A la saayibe kiliŋ, meŋ too mu Anduru ti, Simoni Pita baadiŋo, ko a ye ko, 9 “Kambaanoo doo le be jaŋ, meŋ ye mbuuru kuŋ luulu soto, aniŋ ñee muru fula. Fo wolu si ñiŋ moo jamaalu bee sii noo baŋ?” 10 Bituŋ Yeesu ko ì ye ko, “Ali moolu sindi duuma.” Wo waatoo la, ñaama jamaa le be wo dulaa to, bituŋ moolu siita jee. Kewolu mennu tarata jee, wolu kaañanta kee wuli luulu le fee. 11 Wo to le Yeesu ye mbuuru kuŋolu taa. Kabiriŋ a ye tenturoo dii Alla la, a ye ì talaa moolu teema, ì be siiriŋ daameŋ to. A ye ñee muroolu fanaa ke wo le ñaama, moolu lafita nankamoo meŋ na. 12 Kabiriŋ ì ye domoroo ke fo ì konoolu faata, Yeesu ye a la saayiboolu yaamari ko, “Ali mbuuru kuntu toolu bee kafu ñoo ma, mennu tuta jee, fo ì kana tiñaa.” 13 Bituŋ saayiboolu ye ì kafu ñoo ma. Ì ye sinsiŋ taŋ niŋ fula le fandi niŋ mbuuru kuntu toolu la, mennu tuta wo mbuuru kuŋ luuloo to.
14 Kabiriŋ moolu ye ñiŋ taamanseeroo je, Yeesu ye meŋ ke, ì ko, “Tooñaa, ñiŋ ne mu wo annabiyomoo ti, meŋ ñanta naa la ñiŋ duniyaa kono.”
15 Bari Yeesu ye a loŋ ne ko, wo moolu lafita naa la le ka a muta ka a diyaakuyaa ke mansakewo ti. Wo kamma la a bota jee kotenke, a taata konkoo kaŋ, a dammaa.
Yeesu taamata baajiyo kaŋ
(Matiyu 14:22-33Maaka 6:45-52)
16 Kabiriŋ wulaaroo siita, a la saayiboolu taata baa daala. 17 Diboo dunta, bari Yeesu maŋ naa ì kaŋ foloo. Ì dunta kuluŋo kono, ì ye tintoo bula ka taa Kapanawumu Baa kara doo la. 18 Bituŋ foño baa naata wuli baa kono, baa naata kuyaa baake. 19 Biriŋ ì ye kuluŋo jaa fo kilomeetari luulu waraŋ wooro ñoŋ na, ì ye Yeesu je. A be taama la baajiyo kaŋ, a be kuluŋo waliŋ kaŋ. Bituŋ ì bee silata baake, 20 bari Yeesu ko ì ye ko, “Nte le mu, ali kana sila!” 21 Bituŋ ì seewoota ka a bulandi kuluŋo kono. Wo loo niŋ baroo teema, kuluŋo futata tintoo to, ì ka taa daameŋ to.
Yeesu le mu baluwo mbuuroo ti
22 Wo saamoo, kafoo meŋ tuta baa kara doo la, ì ye a je le ko, kuluŋ kiliŋ ne be nuŋ jee. Aduŋ ì ye a je le fanaa ko, Yeesu maŋ duŋ wo kuluŋo kono, bari a la saayiboolu dammaa le dunta jee, ì taata. 23 Bari kuluŋ doolu naata le ka bo Tiberiyas meŋ be wo dulaa daala, moolu ye mbuuroo domo daameŋ Maariyo la tenturoo koolaa. 24 Kabiriŋ kafoo ye a je ko, Yeesu te jee, a la saayiboolu fanaa te jee, ì dunta kuluŋolu kono, ì naata Kapanawumu ka Yeesu ñini.
25 Kabiriŋ ì ye Yeesu tara baa kara doo la, ì ko a ye ko, “Karammoo, waati jumaa le i naata jaŋ?” 26 Wo to le Yeesu ye ì jaabi ko, “Tooñaa-tooñaa, m be a fo la ali ye, ali ka n ñini meŋ na, a maŋ ke taamanseeroolu ti, ali ye mennu je, bari ali ye mbuuroo meŋ domo fo ali konoo faata. 27 Ali kana bataa domoroo kunna, meŋ waatindiŋ doroŋ, a ye baŋ. Bari ali bataa domoroo kunna, meŋ te baŋ na, bari a ka badaa-badaa baluwo dii. Moo Dinkewo* be wo le dii la ali la, kaatu Alla a Faamaa faŋo ye a tomboŋ wo le kamma.”
28 Bituŋ ì ye a ñininkaa ko, “Ǹ ñanta muŋ ne baara la ka Alla la lafoo ke?” 29 Yeesu ye ì jaabi ko, “Ali ñanta laa la ate le la, Alla ye meŋ kii. Ñiŋ ne mu kuwo ti, Alla lafita meŋ na.” 30 Bituŋ ì ko a ye ko, “Wo to ite be muŋ taamanseeri le ke la, fo ǹ si a je, aniŋ ŋà laa i la? I be muŋ ne ke la? 31 M̀ mumuñolu ye manna* le domo keñewuloo* kono, ko a be safeeriŋ ñaameŋ: ‘A ye mbuuroo dii ì la ka bo Arijana kono ka a domo.’ ” 32 Bituŋ Yeesu ko ì ye ko, “Tooñaa-tooñaa, m be a fo la ali ye, a maŋ ke ko, Musa ye mbuuroo meŋ dii ali la bota Arijana, bari m Faamaa le ka mbuuru tooñaa dii ali la ka bo Arijana kono. 33 Kaatu Alla la mbuuroo le mu ate ti, meŋ bota Arijana kono, aduŋ a ka baluwo le dii duniyaa la.”
34 Bituŋ ì ko a ye ko, “Maariyo, wo to ñiŋ mbuuroo dii ǹ na waati-wo-waati.” 35 Wo to le Yeesu ko ì ye ko, “Nte le mu baluwo mbuuroo ti. Moo meŋ naata nte kaŋ, konkoo nene te wo muta la. Aduŋ moo meŋ laata nte la, mindoo nene te wo muta la. 36 Bari m be a fo la ali ye, alitolu ye nte je le, bari hani wo, ali maŋ laa. 37 M Faamaa ye moolu mennu bee dii nte la, wolu bee be naa la n kaŋ ne. Aduŋ moo-wo-moo meŋ naata nte kaŋ, tooñaa, n te wo bayi la muk. 38 Kaatu nte maŋ bo naŋ Arijana kono ka m fansuŋ lafoo ke, bari ka ate la lafoo ke, meŋ ye n kii. 39 Aduŋ ñiŋ ne mu a la lafoo ti, meŋ ye n kii, ko n kana moo-wo-moo tu jee, a ye meŋ dii n na, bari n si a wulindi luŋ labaŋo la. 40 Kaatu ñiŋ ne mu m Faamaa la lafoo ti ko, moo-wo-moo meŋ ye Dinkewo je, aduŋ a laata a la, wo maarii be badaa-badaa baluwo soto la le. Aduŋ m be a wulindi la le luŋ labaŋo la.”
41 Bituŋ Yahuudoolu ye a la kuwo ŋunuŋunu, kaatu a ko, ate le mu mbuuroo ti, meŋ bota naŋ Arijana kono. 42 Ì ko, “Fo ñiŋ maŋ ke Yeesu ti baŋ, Yusufa dinkewo, ŋà meŋ faamaa niŋ a baamaa loŋ? Saayiŋ, ate si a fo noo ñaadii le ko, ate bota naŋ Arijana le?”
43 Wo to le Yeesu ye ì jaabi ko, “Ali kana a ŋunuŋunu ñoo ye. 44 Moo te naa noo la nte kaŋ, fo niŋ m Faamaa meŋ ye n kii, ye wo maarii naati n kaŋ. Aduŋ m be wo maarii wulindi la le luŋ labaŋo la. 45 A safeeta le nuŋ annabiyomoolu la kitaaboolu kono ko: ‘Alla be ì bee karandi la le.’ Moo meŋ ka i lamoyi m Faamaa la, a ka karaŋ a bulu, wo maarii le ka naa nte kaŋ. 46 Moo nene maŋ Faamaa je, fo kiliŋo meŋ bota naŋ Alla yaa. Ate le ye Faamaa je. 47 Tooñaa-tooñaa, m be a fo la ali ye, moo meŋ laata nte la, wo le ye badaa-badaa baluwo soto. 48 Nte le mu baluwo mbuuroo ti. 49 Ali mumuñolu ye manna domo le nuŋ keñewuloo kono, aduŋ ì faata. 50 Bari ñiŋ ne mu mbuuroo ti, meŋ jiita naŋ ka bo Arijana kono fo moolu si a domo, aduŋ niŋ meŋ ye a domo, wo te faa la. 51 Nte le mu baluwo mbuuroo ti, meŋ jiita naŋ ka bo Arijana kono. Niŋ moo meŋ ye ñiŋ mbuuroo domo, wo be baluu la le fo abadaa. Aduŋ ñiŋ mbuuroo, nte be meŋ dii la, wo mu m balajaatoo le ti. M be a dii la le fo duniyaa moolu si baluwo soto.”
52 Bituŋ Yahuudoolu kamfaatoo ko ñoo ye ko, “Ñiŋ kewo si a balajaatoo dii ǹ na noo ñaadii le ka a domo?” 53 Wo to le Yeesu ko ì ye ko, “Tooñaa-tooñaa, m be a fo la ali ye, fo niŋ ali ye Moo Dinkewo balajaatoo domo, aniŋ ali ye a yeloo miŋ, niŋ wo nte, ali te baluwo soto la ali faŋolu kono. 54 Moo meŋ ye nte balajaatoo domo, aniŋ a ye n yeloo miŋ, wo maarii ye badaa-badaa baluwo soto le, aduŋ m be a wulindi la le luŋ labaŋo la. 55 Kaatu nte balajaatoo le mu domori tooñaa ti, aduŋ n yeloo le mu miŋ feŋ tooñaa ti. 56 Moo meŋ ye nte balajaatoo domo, aniŋ a ye n yeloo miŋ, wo maarii be tu la m fee le, aduŋ nte fanaa be tu la a fee le.
57 “Ko m Faamaa meŋ be baluuriŋ ye nte kii naŋ ñaameŋ, aduŋ nte baluuta m Faamaa la kuwo kamma la, wo to moo meŋ fanaa ka nte domo, wo be baluu la le nte la kuwo kamma la. 58 Ñiŋ ne mu mbuuroo ti, meŋ bota naŋ Arijana kono. A maŋ ke ko mbuuroo, ali mumuñolu ye meŋ domo, aduŋ ì faata. Bari moo meŋ ka ñiŋ mbuuroo domo, wo be baluu la le fo abadaa.”
59 Yeesu ye ñiŋ kuwolu le fo, kabiriŋ a be karandiroo kaŋ nuŋ ì la diina bendulaa* kono, Kapanawumu saatewo to.
Yeesu noomalanka jamaa ye a bula
60 Kabiriŋ a noomalanka jamaa ye ñiŋ kumoolu moyi, ì ko, “Ñiŋ mu kuma koleŋ baa le ti. Jumaa le si ñiŋ muta noo?” 61 Bari Yeesu ye a loŋ ne ko, a noomalankoolu be ŋunuŋunu kaŋ a la ñiŋ kumoolu la le. A ko ì ye ko, “Fo ali ye ñiŋ kumoolu muta kasi le ti baŋ? 62 Wo to silaŋ duŋ, niŋ ali ye Moo Dinkewo je sele la ka taa dulaa to, a be nuŋ daameŋ? 63 Nooroo le ka baluwo dii, bari balajaatoo maŋ tinee soto. Ŋa kumoolu mennu fo ali ye, wolu mu nooroo le ti aniŋ baluwo. 64 Bari moo doolu be ali kono le, mennu maŋ laa.” Baawo Yeesu ye a loŋ ne kabiriŋ foloodulaa to, mennu maŋ laa ate la, aniŋ moo meŋ be a jamfaa la. 65 Bituŋ a ko, “Wo kamma la m be a fo la ali ye, moo te naa noo la nte kaŋ, fo niŋ m Faamaa ye siloo dii meŋ na.”
66 Ka bo ñiŋ waatoo la Yeesu noomalanka jamaa ye a bula, ì niŋ a maŋ taa ñoo la kotenke. 67 Wo kamma la Yeesu ko a la saayibe taŋ niŋ fuloo ye ko, “Fo alitolu fanaa lafita taa la le baŋ?” 68 Bituŋ Simoni Pita ye a jaabi ko, “M Maarii, m̀ be taa jumaa le yaa? Ite le ye badaa-badaa baluwo kumoolu soto. 69 Aduŋ ǹ laata le, aniŋ ŋà a loŋ ne ko, ite le mu Alla la Senuŋ Baa ti.” 70 Wo to le Yeesu ye ì jaabi ko, “Nte le faŋo ye alitolu moo taŋ niŋ fuloo tomboŋ, fo wo nte? Aduŋ kiliŋ be ali kono, meŋ mu seetaanoo ti.” 71 A ye Yudas le la kuwo fo, Simoni Isikariyoti dinkewo. Hani a be saayibe taŋ niŋ fuloo kono, bari ate le be naa Yeesu jamfaa la.