1 فسألَ بَنو أفرايمَ جِدعونَ: «لِماذا فعَلْتَ بِنا هكذا ولم تَدْعُنا حينَ خَرجْتَ لِقِتالِ المِديانيِّينَ؟» وخاصَموهُ خِصاما شديدا. 2 فقالَ لهُم: «ما فعَلْتُ بِالنِّسبةِ إلى ما فعَلتُم أنتُم؟ أما بقايا أفرايمَ مِنَ العِنَبِ أفضَلُ مِنْ قِطافِ أبـيعزَرَ؟ 3 إلى أيديكُم دفَعَ اللهُ قائِدَي المِديانيِّينَ عوريـبَ وزيـبَ. فماذا أمكَنَني أنْ أفعَلَ أحسَنَ مِمَّا أنتُم فعَلتُم؟» فسكَن غضَبُهُم عَنهُ حينَ قالَ لهُم هذا الكلامَ.
4 وعبَرَ جِدعونُ الأُردُنَّ، هوَ والثَّلاثُ مئةِ رَجلٍ الّذينَ معَهُ وهُم يُطارِدونَ الأعداءَ رُغمَ ما بِهِم مِنْ عَياءٍ. 5 فقالَ لأهلِ سُكُّوتَ‌: «أعطوا الّذينَ معي خُبزا لأنَّهُم تَعِبوا، وأنا ساعٍ في طَلَبِ زبَحَ وصَلمُنَّاعَ‌ مَلكَي مديانَ». 6 فقالَ لَه رؤساءُ سُكُّوتَ: «هل قبضتَ على زبَحَ وصلمُنَّاعَ حتّى نُعطيَ عَسكرَك خُبزا؟» 7 فقالَ جِدعونُ: «مِنْ أجلِ هذا الكلامِ سأُهَشِّمُ أجسادَكُم بأشواكِ البرِّيَّةِ والنَّوارِجِ حينَ يُسَلِّمُ الرّبُّ إلى يَدي زبَحَ وصَلمُنَّاعَ». 8 وصَعِدَ مِنْ هُناكَ إلى فنوئيلَ‌ فطلَبَ مِنْ أهلِها الشيءَ ذاتَهُ فأجابوهُ كما أجابَهُ أهلُ سُكُّوتَ. 9 فقالَ لأهلِ فنوئيلَ أيضا: «إنْ رَجَعتُ سالِما سأهدِمُ بُرجَكُم هذا».
10 وكانَ زبَحُ وصَلمُنَّاعُ في قَرقَرَ‌ ومعَهُما عَساكِرُهُما نحوَ خَمسةَ عشَرَ ألفَ رَجُلٍ، وهُم جميعُ مِنْ بَقيَ مِنْ عَسكرِ أهلِ الصَّحراءِ كُلِّهِ. وكانَ الّذينَ سقَطوا مِنهُم مئةً وعِشرينَ ألفَ مُقاتِلٍ. 11 ثُمَّ ا‏تَّجهَ جِدعونُ في الطَّريقِ على حُدودِ الصَّحراءِ شَرقيَّ نوبَحَ‌ ويُجبَهَةَ‌ وهاجَمَ المُعَسكرَ، وكانوا مُطْمَئنينَ. 12 فهرَبَ زبَحُ وصَلمُنَّاعُ، فلِحَقَ جِدعونُ بِهِما وقبَضَ علَيهما، وزَرَعَ الرُّعبَ في المحلَّةِ.
13 ورجَعَ جِدعونُ بنُ يوآشَ مِنَ الحربِ، مِنْ عِندِ قَعلَةَ حارَسَ‌ قَبلَ شُروقِ الشَّمسِ. 14 وأوقَفَ شابا مِنْ أهلِ سُكُّوتَ وا‏ستَجوبَهُ، فذكَر لَه أسماءَ سبعةٍ وسَبعينَ رَجُلا مِنْ رؤساءِ سُكُّوتَ وشُيوخِها. 15 ثُمَّ عادَ إلى أهلِ سُكُّوتَ وقالَ لهُم: «ها زبَحُ وصَلمُنَّاعُ اللَّذانِ عيَّرتُمونَني بِهِما وقُلتُم: هل قبَضتَ على زبَحَ وصَلمُنَّاعَ حتّى نُعطيَ رِجالَكَ المُتعَبـينَ خُبزا». 16 وقبضَ على شُيوخِ المدينةِ وعاقبَهُم بأشواكِ البرِّيَّةِ والنَّوارِجِ. 17 وهدَمَ بُرجَ فنوئيلَ وقتَلَ رِجالَ المدينةِ.
18 وقالَ جِدعونُ لِزَبحَ وصَلمُنَّاعَ: «كيفَ كانَ الرِّجالُ‌ الّذينَ قتَلتُما في تابورَ‌؟» فقالا لَه: «كانوا مِثلَكَ، وهَيئَةُ كُلِّ واحدٍ مِنهُم كهَيئةِ أبناءِ المُلوكِ». 19 فقالَ: «هُم إخوتي وأبناءُ أمِّي. لو أبقَيتُما علَيهِم لما كُنتُ أقتُلُكُما». 20 ثمَّ قالَ لِـيَثَر بِكرِهِ: «قُمْ فا‏قتُلْهُما». فلم يَشهَرْ سيفَهُ خوفا لأنَّهُ كانَ صبـيًّا بَعدُ‌. 21 فقالَ زَبَحُ وصَلمُنَّاعُ لِجدعونَ: «قُم أنتَ وا‏قتُلْنا، فكما يكونُ الرَّجُلُ يكونُ بَطشُهُ». فقامَ جِدعونُ وقتَلَهُما وأخَذَ زينةَ الفِضَّةِ الّتي كانَت في عُنُقي جَمَليهِما.
نهاية حياة جدعون
22 وقالَ رِجالُ بَني إسرائيلَ لِجدعونَ: «تَسَلَّطْ علَينا أنتَ وا‏بنُكَ وا‏بنُ ا‏بنِكَ لأنَّكَ خلَّصتَنا مِنْ أيدي المِديانيِّينَ». 23 فقالَ لهُم: «لا أنا أتسَلَّطُ علَيكُم ولا ا‏بْني، بلِ الرّبُّ هوَ الّذي يتَسلَّطُ علَيكُم». 24 ثُمَّ قالَ لهُم: «أقتَرِحُ علَيكُم أمرا واحدا: يُعطيني كُلُّ واحدٍ مِنكُم الخَواتِمَ الّتي غَنِمَها». قالَ ذلِكَ لأنَّ المِديانيِّينَ كالإسماعيليِّينَ كانوا يضعونَ خَواتِمَ مِنْ ذهَبٍ. 25 فقالوا: «لَكَ ذلِكَ». وبَسَطوا رِداءً فألقى علَيهِ كُلُّ واحدٍ مِنهُمُ الخَواتِمَ الّتي غَنِمَها. 26 وكانَ وزنُ الخَواتِمِ الذَّهَبـيَّةِ الّتي طَلَبها ألفا وسَبعَ مئةِ مِثقالِ ذهَبٍ، ما عدا زينَةَ الفِضَّةِ والحَلَقَ والثِّيابَ الأرجوانيَّةَ الّتي كانَت على مُلوكِ بَني مِديانَ، وما عدا القلائِدَ الّتي كانَت في أعناقِ جِمالِهِم. 27 فصاغَ جِدعونُ مِنْ ذلِكَ صَنما ووَضَعَهُ في مدينتِهِ عَفرَةَ فخانَ الرّبَّ كُلُّ بَني إسرائيلَ بِــعبادَةِ هذا الصَّنَمِ الّذي كانَ فَخًّا لِجِدعونَ وبَيتِه. 28 وخضَعَ المِديانيُّونَ لِبَني إسرائيلَ ولم تَقُمْ لهُم قائِمةٌ مِنْ بَعدُ. وا‏ستَراحَتِ الأرضُ مِنَ الحُروبِ أربعينَ سنَةً في أيّامِ جِدعونَ.
29 وأقامَ جِدعونُ‌ بنُ يوآشَ في بـيتِهِ. 30 وصارَ لَه سبعونَ ا‏بنا خرَجوا من صُلْبِهِ لأنَّهُ تَزَوَّجَ نِساءً كثيراتٍ 31 وولَدَت لَه أيضا جارِيَتُهُ الّتي في شكيمَ ا‏بنا سَمَّاه أبـيمالِكَ. 32 وماتَ جِدعونُ بنُ يوآشَ بِشيخوخةٍ صالِحةٍ ودُفِنَ في قبرِ يوآشَ أبـيهِ في عَفرَةَ، مدينةِ الأبـيعَزَريِّينَ.
33 وبَعدَ موتِ جِدعونَ عادَ بَنو إسرائيلَ يَخونونَ الرّبَّ بِــعِبادَةِ البَعلِ، وا‏تَّخَذوا لأنفُسِهِم بَعلَ بَريثَ‌ إلها. 34 ولم يَذكُرْ بَنو إسرائيلَ الرّبَّ إلهَهُم الّذي أنقَذَهُم مِنْ أيدي جميعِ أعدائِهِمِ المُحيطينَ بِهِم. 35 ولم يُحسِنوا مُعامَلةَ أهلِ جِدعونَ مُقابِلَ كُلِّ الخَيرِ الّذي صَنَعَهُ إلى إِسرائيلَ.
Ì bulata Midiyaninkoolu nooma ka ì bayi
1 Bituŋ Efurayimu* lasiloo kewolu ko Kideyoni ye ko, “Muŋ ne ye a tinna ite ye ñiŋ ke ntolu la? I maŋ soŋ na ǹ kumandi la, kabiriŋ i be taa Midiyaninkoolu maa la keloo la.” Ì ye a jalayi kendeke. 2 Bari a ko ì ye le ko, “Niŋ meŋ ye alitolu niŋ nte laa, nte ye muŋ ne ke? Alitolu ye kuwo meŋ ke, nte maŋ wo ke. Fo Efurayimu lasiloo la karaŋ feefewo le maŋ fisiyaa n na kaabiiloo moolu la sanjaani katiroo bee ti baŋ? 3 Alla ye Orebu aniŋ Seebu, Midiyaninkoolu la ñaatonkoolu duŋ alitolu le buloolu kono. Nte ŋa muŋ ne ke noo, niŋ i ye a niŋ alitolu la katoo laa?” Kabiriŋ a ye ñiŋ fo, ì jusoo sumayaata.
4 Kideyoni niŋ a la kee keme saboo bataariŋo, bari hani wo ì be Midiyaninkoolu bayindi kaŋ. Ì naata fo Yoridani Boloŋo to, ì ye a teyi. 5 Bituŋ a ko Sukoti kewolu ye ko, “Ali mbuuroo dii n na kelediŋ kafoo moolu la. Ì bataata le, aduŋ hani saayiŋ m be Seba aniŋ Salimunna, Midiyaninkoolu la mansoolu, bayindi kaŋ ne.” 6 Bari Sukoti ñaatonkoolu ye a jaabi ñiŋ ne la ko, “I maŋ Seba niŋ Salimunna noo foloo, ntolu be ǹ na mbuuroo dii la i la kelediŋ kafoo la ñaadii le?” 7 Bituŋ Kideyoni ko ì ye ko, “Tooñaa-tooñaa, niŋ Yaawe* ye Seba niŋ Salimunna duŋ m buloo kono, m be ali busa la niŋ busa ŋarimmaa le la, fo ŋaniŋolu ye ali barama.”
8 Kabiriŋ a bota jee, a taata fo Penuweli. A ye wo daaniri kiliŋo le ke ì la kewolu la jee. Bari ì ye wo kuma kiliŋo le fo a ye, komeŋ Sukoti kewolu ye a jaabi nuŋ ñaameŋ. 9 Wo le to a ko Penuweli kewolu ye ko, “Niŋ m muruta naŋ kayiroo kono, m be ñiŋ tatoo boyi la le.”
10 Saayiŋ Seba niŋ Salimunna niŋ ì la kelediŋ kafoo be Karikori le, meŋ si taa fo kee wuli taŋ niŋ luulu. Ñinnu le mu moolu ti, mennu kanata tilibolankoolu la kelediŋ kafoo moolu kono. Hawusaritii wuli keme wuli muwaŋ, wolu le faata ì kono. 11 Kideyoni ye siloo muta ka taa tiriliisikotonkoolu* la maafaŋo to la, Noba tilibo karoo maafaŋo la, aniŋ Yokibeha. A ye kelediŋolu la daakaa boyinkaŋ, ì maŋ bo a kalama. 12 Midiyani mansakee fuloo, Seba aniŋ Salimunna borita. Bari a ye ì bayindi le, fo a ye ì muta. A ye ì la kelediŋ kafoo bee kijoo farandi.
Kideyoni ye i joo
13 Kideyoni, Yowasi dinkewo muruta naŋ niŋ Heresi Konko seleraŋ siloo le la ka bo keledulaa. 14 A ye Sukoti keendiŋ kiliŋ ne muta, a ye a ñininkaa. Bituŋ wo naata Sukotinka taŋ woorowula niŋ woorowula toolu safee a ye, saatewo alifaalu niŋ a ñaatonkoolu. 15 Bituŋ Kideyoni naata a fo Sukoti kewolu ye ko, “Seba niŋ Salimunna fele, ali ka n ñaawali mennu la kuwo la, ka a fo ko, ‘Fo Seba niŋ Salimunna dunta i buloo kono le fokabaŋ, meŋ be a tinna la m̀ be mbuuroo dii la i la kee bataariŋolu la?’ ” 16 A ye Sukoti alifaalu muta, a ye ì buutee niŋ ŋaniŋ busoo la. A ye Sukotinkoolu jarabi le famfaŋ. 17 A ye Penuweli la tatoo fanaa boyi, a ye saatewo kewolu faa.
18 Bituŋ a ye Seba ñininkaa aniŋ Salimunna, “Kewolu duŋ, ali ye mennu faa Tabori?” Ì ye a jaabi ko, “Kewolu mennu be ko i be ñaameŋ, komeŋ mansariŋolu.” 19 Kideyoni ye jaabiroo ke, ko, “Wolu mu m baadiŋolu le ti, m baamaa wuluudiŋolu. Niŋ a ye a tara ali ye ì niyo tankandi nuŋ, a be koyiriŋ ñaameŋ ko Yaawe be baluuriŋ ne, n te ali faa la.”
20 A ye kaŋo dii Yeteri la, a diŋ foloo, a ko a ye ko, “Wuli santo, taa i ye ñinnu faa!” Bari kambaanendiŋo ñiŋ maŋ a la hawusaroo* sikandi, kaatu a maŋ haañi a la dindiŋyaa kaŋ. 21 Bituŋ Seba niŋ Salimunna kumata ko, “Keebaayaa niŋ semboo le ka naa. Wuli, i faŋo ye m̀ faa.” Wo le to Kideyoni wulita, a ye ì faa. A ye ñarandi feŋolu taa, mennu be ì la ñonkomoolu kaŋolu bala.
Kideyoni balanta ka ke mansa ti
22 Bituŋ Banisirayilankoolu ko Kideyoni ye ko, “Ke ntolu la maralilaa ti, ite koolaa i dinkewo, aniŋ ka taa fo i mamariŋo, kaatu ite le ye ǹ tankandi Midiyaninkoolu ma.”
23 Kideyoni ko ì ye ko, “Nte te ke la ali la maralilaa ti sako n dinkewo. Yaawe le be ke la ali la maralilaa ti.” 24 Bituŋ Kideyoni ko ì ye ko, “N lafita feŋ kiliŋ ne daani la ali bulu. Ali bee kiliŋ-kiliŋ naa ye tulutotaa dii n na, ali ye mennu buusi ali jawoolu bulu.” Ñiŋ jawoolu mu Isimayila lasiloo moolu le ti, itolu ka sani tulutotaa le duŋ.
25 Ì ko a ye ko, “M̀ be ì dii la i la le, meŋ te ke la balaŋo kono ti.” Wo le to ì ye faanoo feenee, ì bee kiliŋ-kiliŋ naa ye tulutotaa fayi a kaŋ, ì ye mennu buusi ì jawoolu bulu. 26 A ye sani tulutotaa nankamoo meŋ kaniŋ, a taata le fo a sutiyaata kilo muwaŋ na. Ñarandi feŋ koteŋolu fanaa tarata jee le, komeŋ kantotaalu aniŋ dendika wuleŋ ñiimaalu, Midiyani mansoolu ka mennu duŋ. Aduŋ a ye ceeni kuloorimaalu fanaa soto le, mennu tarata minindiŋ ì la ñonkomoolu kaŋolu la. 27 Kideyoni ye efodoo* dadaa ñinnu le la, a ye a londi a wuluu saatewo to, meŋ mu Ofura ti. Wo naata Banisirayilankoolu bee ke jalambatulaalu ti. A keta kutindiŋo ti Kideyoni ye, aniŋ a la dimbaayaa.
28 Midiyaninkoolu tarata Banisirayilankoolu la maraloo koto. Ì maŋ haañi ì maa la keloo la kotenke. Bituŋ Kideyoni tiloo la, bankoo naata tara tenkuŋo kono fo sanji taŋ naani.
Kideyoni la faa
29 Kideyoni Yowasi dinkewo seyita ka sabati a faŋo yaa. 30 A ye dinkee taŋ woorowula le soto, a faŋo wuluudiŋolu, kaatu musu jamaa le tarata nuŋ a bulu. 31 A la kaŋ foroyandi musoo*, meŋ be siiriŋ Sekemu, wo fanaa ye dinkewo le soto a la, a ye a toolaa Abimeleki la. 32 Bituŋ Kideyoni, Yowasi dinkewo naata faa, wo tumoo a keebaayaata baake. Bituŋ ì ye a baadee, ì ye a faamaa Yowasi baadee baadeekoo meŋ to Ofura, Abiyesa koomalankoolu la saatewo.
33 Kabiriŋ Kideyoni faata doroŋ, Banisirayilankoolu naata ke moo filiriŋolu ti ka bula Baali* jalaŋolu nooma. Ì ye Baali-Beriti le muta ì la alla ti. 34 Banisirayilankoolu ñinata Yaawe la, ì la Alla, meŋ ye ì tankandi ka bo ì jawoolu buloo kono karoo bee la. 35 Ì maŋ tiliŋ Kideyoni la dimbaayaa fee, ka Kideyoni la ñiiñaa joo, a ye meŋ ke Banisirayila ye.