يعقوب يلجأ إلى الهرب
1 وسَمِـعَ يعقوبُ أنَّ بني لابانَ يقولونَ: «أخذَ يعقوبُ كُلَّ ما كانَ لأبـينا، ومِمَّا لأبـينا جمَعَ كُلَّ هذِهِ الثَّروةِ». 2 ونظَرَ يعقوبُ إلى لابانَ، فرآهُ تغيَّرَ نحوَهُ عمَّا كانَ علَيه مِنْ قَبلُ. 3 فقالَ الرّبُّ لِـيعقوبَ: «إرجِـعْ إلى أرضِ آبائِكَ وعَشيرتِكَ وأنا أكونُ معَكَ».
4 فأرسلَ يعقوبُ ودعا راحيلَ ولَيئةَ إلى البرِّيَّةِ حيثُ كانَت غنَمُهُ، 5 وقالَ لهُما: «أرى أباكُما تغَيَّرَ نحوي عمَّا كان علَيهِ مِنْ قَبلُ، ولكن إلهُ أبـي كانَ معي. 6 وأنتما تعرِفانِ أنِّي خدمْتُ أباكُما بِكُلِّ قُدرَتي، 7 وأبوكُما غدَرَ بـي وغيَّرَ معي في أُجرَتي عشْرَ مرَّاتٍ. ولَكنَّ اللهَ لم يدَعْهُ يُسيءُ إليَّ. 8 فكُلَّما قالَ: «الرُّقْطُ تكونُ أجرَتَكَ» ولَدَت جميعُ الغنَمِ رُقْطا، أو قالَ: «المُخَطَّطَةُ تكونُ أجرَتَكَ» وَلَدت جَميعُ الغنَمِ مُخَطَّطَةً. 9 فأخَذَ اللهُ مَواشيَ أبـيكُما وأعطانيها. 10 وحَدَث هذا وقتَ وِحامِ الغنَمَ، حينَ رَفَعْتُ عينيَّ ونَظَرْتُ في المَنامِ فرأيتُ التُّيوسَ الّتي تَشُبُّ على الغنَمِ مُخَطَّطَةً ورَقْطاءَ ونَمْراء. 11 فقالَ ليَ ملاكُ اللهِ في الحُلُمِ: «يا يعقوبُ! قلتُ نعم، ها أنا. 12 قالَ: إرفعْ عينيكَ وا‏نظُرْ. جميعُ التُّيوسِ الّتي تشُبُّ على الغنَمِ مُخَطَّطَةٌ ورَقْطَاءُ ونَمْراءُ، لأنِّي رأيتُ كُلَّ ما يفعَلُهُ لابانُ بِكَ. 13 أنا إلهُ بَيتِ إيلَ حيثُ نصَبْتَ عَمودا ومَسَحْتَه بالزَّيتِ لِتُكرِّسَهُ لي، ونَذَرْتَ لي نَذْرا. والآنَ قُمِ ا‏خرُجْ مِنْ هذِهِ الأرضِ وا‏رجِـعْ إلى أرضِ مَولِدِكَ‌».
14 فأجابَتْه راحيلُ ولَيئةُ: «هل بقيَ لنا نصيـبٌ ومِـيراثٌ في بَيتِ أبـينا؟ 15 حُسِبْنا عِندَه غريـبَتَينِ، فباعَنا وأكلَ ثمَنَنا؟ 16 كُلُّ الثَّروةِ الّتي أخَذَها اللهُ مِنْ أبـينا وَأعطاكَ إيَّاها هيَ لنا ولِبَنينا، فا‏عمَلْ بكلِّ ما قالَه اللهُ لكَ».
17 فقَامَ يعقوبُ وحَمَلَ بَنيهِ وزَوجاتِه على الجِمالِ، 18 وساقَ كُلَّ ماشيتهِ وكُلَّ ما ا‏متلَكَهُ وا‏قتناهُ في سَهلِ أرامَ. وقصَدَ إلى إسحَقَ أبـيهِ في أرضِ كنعانَ. 19 وكانَ لابانُ غائبا يَجُزُّ غنَمَهُ، فسَرَقت راحيلُ أصنامَ أبـيها. 20 وخدَعَ يعقوبُ لابانَ الأراميَّ ولم يُخبرْهُ بِفرارِه. 21 وهرَبَ بِـجميعِ ما كانَ لَه، فعَبَرَ نهرَ الفُراتِ وتوجَّهَ إلى جبَلِ جِلعادَ.
لابان يلحق بـيعقوب
22 وتلقَّى لابانُ بَعدَ ثلاثةِ أيّامٍ خَبرَ فَرارِ يعقوبَ، 23 فأخذَ رِجالَه معَهُ وسَعى وراءَهُ مَسيرةَ سَبْعةِ أيّامٍ حتّى لَحِقَ بِه في جبَلِ جِلعادَ، 24 فجَاءَ اللهُ إلى لابانَ الأراميِّ في الحُلُمِ ليلا وقالَ لَه: «إيَّاكَ أنْ تُكَلِّمَ يعقوبَ بِـخَيرٍ أو شَرٍّ».
25 وكانَ يعقوبُ نصَبَ خَيمَتَه في التِّلالِ حينَ لَحِقَ بهِ لابانُ، فخيَّمَ لابانُ معَ رِجالِه هُناكَ في جبَلِ جِلعادَ.
26 وقالَ لابانُ لِـيعقوبَ: «ماذا فعَلْتَ؟ أقلَقتَ بالي وسُقْتَ بنتَيَّ كما تُساقُ سَبايا الحربِ. 27 ولِماذا هرَبْتَ خِفيةً وأقلَقْتَني ولم تُخبِرْني، فأُشَيِّعَكَ بِفَرحٍ وغِناءٍ ودُفٍّ وكَنَّارةٍ؟ 28 ولم يَدَعْني أُقبِّلُ حفَدَتي وبَناتي، فأنتَ بِــغَباوةٍ فعَلْتَ. 29 والآنَ أنا قادِرٌ أَنْ أُعامِلَكُم بسُوءٍ لولا أنَّ إلهَ أبـيكُم كلَّمَني البارحةَ فقالَ لي: إيَّاكَ أنْ تُكلِّمَ يعقوبَ بِـخَيرٍ أو شَرٍّ. 30 وأنتَ إنَّما ا‏نصَرَفْتَ مِنْ عِندي لأنَّكَ ا‏شتَقْتَ إلى بَيتِ أبـيكَ، ولكنْ لماذا سَرَقْتَ آلِهَتي؟»
31 فأجابَه يعقوبُ: «خِفتُ أنْ تغتَصِبَ بِنتَيكَ منّي. 32 وأمَّا آلِهتُكَ، فإذا وجَدْتَها معَ أحدٍ مِنّا فلا يستَحِقُّ الحياةَ. أَثبِتْ ما هوَ لكَ معي أمامَ رِجالِنا وخُذْهُ». وكانَ يعقوبُ لا يعرِفُ أنَّ راحيلَ سَرَقَت آلِهةَ لابانَ.
33 فدخَلَ لابانُ خَيمةَ يعقوبَ وخَيمةَ لَيئةَ وخَيمةَ الجاريتَينِ، فَما وجَدَ شيئا. وخرَجَ مِنْ خَيمةِ لَيئةَ ودَخَلَ خَيمَةَ راحيلَ. 34 وكانَت راحيلُ أخَذَتِ الأصنامَ ووَضَعَتْها في رَحْلِ الجمَلِ وجَلست فوقَها. ففَتَّشَ لابانُ الخَيمةَ كُلَّها، فما وجَدَ شيئا، 35 وقالت راحيلُ لأبـيها: «لا يَغيظُكَ يا سيِّدي أنِّي لا أقدِرُ أنْ أقومَ أمَامَك لأنَّ عليَّ عادَةَ النِّساءِ». فلم يَجِدْ لابانُ أصنامَهُ الّتي فتَّشَ عَنها.
36 فا‏حتَدَّ يعقوبُ وخاصَمَ لابانَ وقالَ لَه: «ما جَريمَتي وما خطيئَتي حتّى خرَجتَ مُسرِعا ورائي؟ 37 فَتَّشْتَ جميعَ أشيائي، فماذا وَجَدْتَ مِنْ جميعِ أشياءِ بَيتِكَ؟ إنْ وَجَدْتَ شيئا، فضَعْهُ هُنا أمامَ رِجالي ورجالِكَ، لِـيَحكُموا بَيني وبَينَكَ. 38 لي عشرونَ سنَةً معَكَ، فلا نِعاجُكَ أسقطت مَواليدَها ولا عِنازُكَ، ولا أنا مِنْ كِباشِ غنَمِكَ أكلْتُ. 39 ما كانَت تَفتَرِسُهُ الوحوشُ لم أُحضِرْ إليكَ بُرهانا عَنهُ، وإنَّما كُنتُ أتحَمَّلُ خَسَارَتَه وحدي، وكُنتَ أنتَ تُطالبُني بهِ، سَواءٌ سُرِقَ في النَّهارِ أو سُرِقَ في اللَّيلِ‌. 40 وكانَ يأكُلُني الحَرُّ في النَّهارِ، والصَّقيعُ في اللَّيلِ، ولَطَالما هرَبَ النَّومُ مِنْ عينَيَّ. 41 لي عِشرونَ سنَةً في بَيتِكَ، خَدَمْتُكَ فيها أربَعَ عشْرَةَ سنَةً بَدلَ بِنتَيكَ وسِتَ سَِنواتٍ بَدلَ غَنَمِكَ، وغَيَّرتَ معي في أُجرَتي عشْرَ مرَّاتٍ. 42 ولو لم يكُنْ إلهُ أبـي، إلهُ إبراهيمَ ومَهابةُ إسحَقَ‌ معي، لكُنتَ الآنَ صَرَفْتَني عَنكَ فارغَ اليدَينِ. ولكنَّ اللهَ نظَرَ إلى عَنائي وتَعَبِ يَديَّ، فَوَبَّخَكَ البارِحَةَ».
العهد بـين يعقوب ولابان
43 فأجابَ لابانُ يعقوبَ: «البَناتُ بَناتي، وبَنوهُنَّ بَنيَّ، والغنَمُ غنَمي، وكُلُّ ما تراهُ هوَ لي، فماذا أقدِرُ الآنَ أنْ أفعلَ لأَستعِيدَ بَناتي والبَنينَ الّذينَ وَلَدْتَهم؟ 44 فتَعالَ نقطَعُ عَهدا، أنا وأنتَ، ونُقيمُ شاهدا بَيني وبـينَكَ». 45 فأخذَ يعقوبُ حجَرا ونصَبَه عَمودا 46 وقالَ لِرجالهِ: «إجْمَعُوا حِجارةً». فجَمَعوا حِجارةً وكَوَّموها وأكلوا طَعاما فوقَ الكُومةِ. 47 وسَمَّاها لابانُ يَجَرْسَهْدُوثا‌، وسَمَّاها يعقوبُ جَلعيدَ. 48 وقالَ لابانُ: «هذِهِ الكُومَةُ تكونُ شاهِدا بَيني وبَينَكَ اليومَ». ولِذلِكَ سُمِّيت جَلعِيدَ. 49 وسُمِّيت أَيضا المِصفَاةَ، لأنَّ لابانَ قالَ: «يُصافي الرّبُّ بَيني وبَينَكَ حينَ يتوارَى واحدُنا عَنِ الآخرِ. 50 إنْ أَذللتَ بِنتيَّ أو تَزَّوجتَ نِساءً علَيهما، فلا أحدَ مِنّا معَكَ لِـيرى، ولكنَّ اللهَ شاهِدٌ بَيني وبَينَكَ». 51 وقالَ لابانُ لِـيعقوبَ: «هذِهِ هيَ الكُومَةُ، وها هوَ العَمودُ الّذي وضَعْتُ بَيني وبَينَكَ. 52 هذِهِ الكُومةَُ شاهِدَةٌ والعَمودُ شاهِدٌ أنِّي لا أَتجاوَزُ هذِهِ الكُومةَ لأُسيءَ إليكَ، وأنَّكَ لا تـتَجاوَزْ هذِهِ الكُومةَ وهذا العَمودَ لِتُسيءَ إليَّ‌. 53 إلهُ إبراهيمَ وإلهُ ناحورَ‌ يَحكُمُ بَينَنا.» وحَلَفَ يعقوبُ بمَهَابَةِ أبـيه إسحَقَ، 54 وذبَحَ ذَبِيحَةً في الجبَلِ، ودعا رِجالَه لِـيأكُلوا طَعاما فأكَلوا وباتوا في الجبَلِ.
Yaakuba borita Labani koto
1 Bituŋ Yaakuba naata a moyi Labani dinkewolu be a fo kaŋ ko, “Yaakuba le ye m̀ faamaa la sotofeŋo bee taa. A ye ñiŋ fankoo soto m̀ faamaa la sotofeŋo le to.” 2 Yaakuba naata a je le fanaa ko, Labani ye ñaa siifaa doo le yitandi a la, a maŋ dali ka meŋ yitandi a la. 3 Bituŋ Yaawe* naata a fo Yaakuba ye ko, “Muru i bonsuŋolu la bankoo kaŋ, ka taa i baadiŋolu kaŋ. M be tara la i fee le.”
4 Wo le to Yaakuba ye kiilaa kii ka Raheli kumandi a ye, a niŋ Leya, ì niŋ a ye beŋ kenoo to, a la beeyaŋolu be daameŋ. 5 A ko ì ye ko, “Ŋa a je le ko, ali faamaa ye ñaa siifaa doo le yitandi n na, a maŋ dali ka meŋ yitandi. Bari m faamaa la Alla be m fee le. 6 Ali ye a loŋ ne ko, ŋa dookuwo ke ali faamaa ye niŋ n semboo daŋo bee le la. 7 Wo bee, ali faamaa ye n nakari, a ye n na joo faliŋ siiñaa taŋ. Bari Alla maŋ laa a kaŋ ka kuu jawoo ke noo n na. 8 Niŋ a kumata ko, ‘Beeyaŋ waaree-waarendiŋolu le be ke la i la joo ti,’ beeyaŋolu mennu ka wuluu, bee ka ke waaree-waarendiŋolu le ti. Aduŋ niŋ a kumata fanaa ko, ‘Tompiŋ-tompindiŋolu le be ke la i la joo ti,’ beeyaŋolu mennu ka wuluu, bee ka ke tompiŋ-tompindiŋolu le ti. 9 Alla ye beeyaŋolu taa ali faamaa bulu teŋ ne, a ye ì dii n na. 10 Waati doo, kabiriŋ beeyaŋolu la kosiri waatoo siita, n naata siiboo soto. Ñiŋ siiboo kono, n naata a je ko, beeyaŋ kewolu mennu ka sele beeyaŋ musoolu kaŋ, baalu niŋ saajiyolu, wolu bee mu tompiŋ-tompindiŋolu le ti, aniŋ waaree-waarendiŋolu. 11 Bituŋ Alla la malaayikoo ko n ye siiboo kono ko, ‘Yaakuba,’ n ko a ye ko, ‘M fele jaŋ!’ 12 A ko n ye ko, ‘Santo juubee, i be a je la le ko, kotoŋolu mennu bee be kosiroo la, bee mu tompiŋ-tompindiŋolu le ti, aniŋ waaree-waarendiŋolu. Kaatu ŋa a je le, Labani be meŋ ke kaŋ i la. 13 Nte le mu Alla ti, meŋ fintita i kaŋ Beteli. Jee le mu, i ye tuloo boŋ hakilibulandiraŋ beroo kaŋ, aniŋ dulaa le mu i ye laahidoo taa n ye daameŋ. Saayiŋ, bo ñiŋ bankoo kaŋ, i ye seyi i wuluu bankoo kaŋ.’ ”
14 Bituŋ Raheli niŋ Leya ye a jaabi, ì ko a ye ko, “Muŋ nii le ñanta tara la ntolu ye, m̀ faamaa la feŋo to? Ntolu te feŋ-wo-feŋ ne keetaa la. 15 Fo a maŋ ntolu muta le komeŋ tumarankewolu? A ye ǹ waafi, a naata muru ka wo kodoo domo, meŋ diita ǹ na kuwo kamma. 16 Feŋolu mennu bee Alla ye ì taa m̀ faamaa bulu, mu ntolu le taa ti, aniŋ ǹ diŋolu. Wo to saayiŋ, a ke ko Alla ye a fo i ye ñaameŋ.”
17 Wo le to Yaakuba wulita, a ye a diŋolu niŋ a la musoolu selendi ñonkomoolu kaŋ. 18 A ye a la beeyaŋolu bee kenkeŋ, a ye a la sotofeŋolu bee taa, a ye mennu kafu ñoo ma Padani-Aramu. Bituŋ a ye siloo taa ka taa a faamaa Isiyaaka yaa Kanaani bankoo kaŋ. 19 Labani taata ka a la saajiyolu tiyolu kuntu, Raheli naata a la jalaŋ leseriŋolu suuñaa a kooma.
20 Yaakuba ye Labani Aramunkoo tu kumpoo kono, a maŋ a fo a ye ko, a ka taa le. 21 Bituŋ a ñaamootoo borita teŋ ne, a niŋ a la feŋolu bee. A ye Yufurati Boloŋo teyi, a taata Kileyadi konkotundoo* maafaŋo la.
Labani ye Yaakuba bayindi
22 Yaakuba la boroo tili sabanjaŋ luŋo le mu, Labani naata a moyi ko, Yaakuba borita le. 23 Bituŋ a ye a baadiŋolu taa teŋ ne, a niŋ ì taata ñoo la ka Yaakuba bayindi. Tili woorowulanjaŋ luŋo le mu, a ye Yaakuba soto Kileyadi konkotundoo kaŋ. 24 Bari Alla naata finti Labani Aramunkoo kaŋ suutoo, siiboo kono. A ko a ye ko, “I si i hakiloo tu, i kana hani feŋ fo Yaakuba ye, meŋ si a silandi.” 25 Yaakuba ye a la tiriliisoo* loo Kileyadi konkotundoo le kaŋ, Labani be futa la a ma waatoo meŋ na. Labani niŋ a baadiŋolu fanaalu ye ì la tiriliisoolu loo jee le.
26 Labani ko Yaakuba ye ko, “Ite ye muŋ ne ke? I ye n neenee ka n dimmusoolu samba komeŋ kelejoŋolu. 27 Muŋ ne ye a tinna i borita kulloo kono, ka n neenee, i maŋ sara n na? Tennuŋ m be i bula la le i ye taa kontaanoo kono, ka i bondi niŋ denkiloo la, tambuuroolu aniŋ kontiŋolu. 28 Muŋ ne ye a tinna i maŋ m bula ŋa m mamariŋolu sumbu aniŋ n dimmusoolu, ka sara ñoo la? I ye meŋ ke, a maŋ ke siloo ti. 29 Ŋa semboo soto le ka kuu jawoo ke i la. Bari i faamaa la Alla diyaamuta n ye le ñiŋ suuto tambilaa. A ko n ye ko, ‘I si i hakiloo tu, i kana hani feŋ fo Yaakuba ye, meŋ si a silandi.’ 30 Daliiloo meŋ ye i samba ŋa a loŋ ne, kaatu i faamaa yaa le ye i meeyaa. Bari muŋ ne ye a tinna i ye n na jalaŋ leseriŋolu suuñaa?”
31 Yaakuba ye Labani jaabi ko, “N silata le, kaatu ŋa ñiŋ ne miira ko, i be i dimmusoolu buusi la n na le. 32 Bari i la jalaŋolu jeta moo-wo-moo la karoo la, wo maarii te tu la baluwo to. M̀ baadiŋolu bee ñaa la jaŋ, feŋ coodi jaŋ, i taa mu meŋ ti, i ye a taa.” Bari Yaakuba maŋ a loŋ nuŋ ko, Raheli le ye ñiŋ jalaŋolu suuñaa.
33 Wo le to Labani dunta Yaakuba la tiriliisoo koto, a dunta Leya taa koto, aniŋ jommusu fuloo la tiriliisoo, bari a maŋ ì je. Bituŋ a fintita Leya la tiriliisoo koto, a dunta Raheli taa koto. 34 Wo waatoo la Raheli ye ñiŋ jalaŋolu sika le, a ye ì ke ñonkomoo la kirikewo koto, a siita a kaŋ. Labani ye tiriliisoo dulaa bee moomoo, bari a maŋ ì je. 35 Bituŋ a ko a faamaa ye ko, “Kana kamfaa, n te wuli noo la, kaatu m be kuuroo le la.” A faamaa ye dulaalu bee kisikisi ñaa-wo-ñaa, bari a maŋ ñiŋ jalaŋolu je.
36 Bituŋ Yaakuba jusoo bota baake, a ye a la bataa kuwolu seyinkaŋ, a ko Labani ye ko, “Ŋa muŋ kuu jawu le ke? Ŋa muŋ junube kuu le ke, i ka m bayindi naŋ meŋ na? 37 I ye n na feŋolu kono bee kisikisi le, fo i ye i la feŋ ne je jee baŋ? Niŋ a keta, wo to a yitandi i la moolu niŋ n na moolu ñaa la jaŋ. Ì ye a yitandi, ntolu moo fuloo meŋ be tooñaa kaŋ. 38 N niŋ i tarata ñoo kaŋ ne saayiŋ fo sanji muwaŋ. Ñiŋ waatoo bee kono, hani i la saajiimusoo, waraŋ baamusoo konoo nene maŋ bo, aduŋ n nene maŋ hani i la beeyaŋ kotoŋ kiliŋ suboo ñimi. 39 Niŋ wulakono daafeŋolu ye beeyaŋ meŋ faa, m buka a samba naŋ i yaa, n ka a joo le. Aduŋ feŋ-wo-feŋ suuñaata ñiŋ beeyaŋolu kono, suuto to baŋ, waraŋ tili to, i ka a fo n ye le, a joo. 40 M bataata tiloo la kandoo koto, m bataata suutoo sumayaa kono. Ñiŋ bee keta nte la le, aduŋ jamaa-jamaa m buka suutoo siinoo. 41 Ñiŋ sanji muwaŋo bee kono, n tarata i la maroo le koto. Ŋa dookuwo ke i ye sanji taŋ niŋ naani, i dimmusu fuloo la kuwo kamma, aniŋ sanji wooro, i la beeyaŋolu la kuwo kamma, aduŋ wo bee koolaa, i naata n na joo faliŋ ne siiñaa taŋ. 42 M mama Iburayima la Alla, m faamaa Isiyaaka fanaa silata meŋ na, wo le tarata m fee. Niŋ wo nte, i be m bulu kenseŋo le bula la ŋa taa. Bari Alla ye n na bataa kuwo je le, aniŋ ŋa dookuwo meŋ ke i ye. Bituŋ a ye kiitiyo teyi n niŋ i teema kunuŋ suutoo.”
Labani niŋ Yaakuba ye kambeŋo siti
43 Bituŋ Labani ye Yaakuba jaabi, a ko a ye ko, “Ñiŋ musoolu mu n dimmusoolu le ti, ì diŋolu mu m mamariŋolu le ti, ñiŋ beeyaŋolu fanaalu mu n na beeyaŋolu le ti, aduŋ i ye ñiŋ feŋolu mennu bee je teŋ, mu n taa le ti. Wo to saayiŋ, nte be muŋ ne ke la n dimmusoolu la kuwo to, aniŋ m mamariŋolu, n ñiŋ dimmusoolu ye mennu wuluu? 44 Wo to saayiŋ ŋà kambeŋo siti, wo si ke seedoo ti ǹ teema.”
45 Bituŋ Yaakuba ye beroo taa, a ye a loo samasiŋo ti ka ke hakilibulandiraŋo ti. 46 A ko a la moolu ye ko, “Ali beroolu kafu ñoo ma.” Bituŋ ì ye beroolu kafu ñoo ma, ì ye ì tuŋ ñoo kaŋ. Ì naata domoroo ke bere tuŋo ñiŋ daala. 47 Bituŋ Labani naata a kumandi Yekari-Sahaduta la, bari Yaakuba, wo ye a kumandi Kaleedi le la.
48 Labani ko, “Ñiŋ bere tuŋo le mu seedoo ti bii, nte niŋ ite teema.” Wo le ye a tinna ì ka a kumandi Kaleedi la. 49 Ì ka a kumandi Misipa fanaa la le, kaatu Labani tententa le ka a fo ko, “Allamaa Yaawe ye koroosiri ke ǹ na ñiŋ kuwo to, meŋ be ǹ teema, niŋ ntolu doodoo maŋ tara ñoo kaŋ. 50 Kana n dimmusoolu tilimbaliyaa, waraŋ ka musu doolu futuu ka ì lafaa ì kaŋ. Ǹ niŋ moo-wo-moo le maŋ tara jaŋ, aduŋ i kana ñina ko, Alla le mu ǹ seedoo ti. 51 Bere tuŋo fele, hakilibulandiraŋ beroo fanaa fele, ŋa mennu loo n niŋ i la kambeŋo la kuwo kamma. 52 Ñiŋ tuŋo, a niŋ ñiŋ beroo, wolu bee mu seedoo le ti, aniŋ hakilibulandiraŋo ko, nte te tambi noo la ì la ka naa kuu jawoo ke i la, aduŋ i fanaa te tambi noo la ì la, ka naa kuu jawoo ke m fanaa la. 53 Allamaa Iburayima la Alla, Nahori niŋ ì faa la Alla ye ke ǹ teema kiitiikuntulaa ti.”
Bituŋ Yaakuba naata i kali Alla la, a faamaa Isiyaaka silata meŋ na, 54 a ye beeyaŋo faa konkotundoo ñiŋ kaŋ jee, ka ke sadaa* ti. A ye a baadiŋolu kili ka naa siimaŋo la. Kabiriŋ ì ye domoroo ke, ì naata suutoo laa jee. 55 Soomandaa juunoo, Labani wulita, a ye a mamariŋolu sumbu aniŋ a dimmusoolu, a ye neemoo daani ì ye. Bituŋ a wulita ka seyi suwo kono.