1 ولمَّا رأت راحيلُ أنَّها لم تَلِدْ ليعقوبَ غارتْ مِنْ أُختِها وقالت لِـيعقوبَ: «أعطِني أولادا، وإلاَّ أموتُ!» 2 فا‏حتدَّ يعقوبُ على راحيلَ وقالَ: «هل أنا مكانَ اللهِ؟ هوَ الّذي حرَمَكِ ثمَرةَ البَطنِ». 3 قالت: «هذِهِ جاريتي بِلْهةَ، أُدخُلْ علَيها فتلِدَ على رُكبتَيَّ، ويكونَ لي منها بَنونَ». 4 فأعطت يعقوبَ جاريتَها بِلْهةَ زوجةً، فدخلَ علَيها. 5 فحَبِلت بِلْهةُ وولدت ليعقوبَ ا‏بنا. 6 فقالت راحيلُ: «دانني اللهُ، فسمِعَ لصوتي ورزَقَني ا‏بنا». وسَمَّتْهُ دانَ‌. 7 وحَبِلت أيضا بِلْهةُ جاريةُ راحيلَ وولدتِ ا‏بنا ثانيا ليعقوبَ، 8 فقالت راحيلُ: «خِداعا عظيما خَدعتُ أُختي وغلَبْتُ». وسَمَّتْهُ نفتالي‌.
9 ورأت لَيئةُ أنَّها توقَّفَت عنِ الولادةِ، فأخذت زِلفةَ جاريتَها وأعطَتْها ليعقوبَ زوجةً. 10 فولَدَت زِلفةُ ليعقوبَ ا‏بنا، 11 فقالت لَيئةُ: «يا لمَجدي» وسَمَّتْهُ جادَ‌. 12 وولدت زِلفةُ ا‏بنا ثانيا ليعقوبَ، 13 فقالت لَيئةُ: «يا لَسروري، لأنَّ جميعَ النِّساءِ ستهنِّئُني». وسَمَّتْهُ أشيرَ‌.
14 وخرجَ رَأوبـينُ في أيّامِ حَصادِ الحِنطةِ فوجدَ لُفَّاحا‌ في الحَقلِ فجاءَ بِهِ إلى أُمِّهِ لَيئةَ. فقالت راحيلُ لِلَيئةَ: «أعطيني مِنْ لفَّاحِ ا‏بنِكِ». 15 فقالت لها: «أمَا كفاكِ أنْ أخذتِ زوجي حتّى تأخذي لُفَّاحَ ا‏بني أيضا؟» قالت راحيلُ: «إذا، ينامُ يعقوبُ عِندَكِ اللَّيلةَ بَدلَ لُفَّاح ا‏بنِكِ!» 16 فلمَّا رجَعَ يعقوبُ مِنَ الحقلِ عندَ الغُروبِ خرجت لَيئةُ للقائِه وقالت لَه: «أُدخُلْ عليَّ اللَّيلةَ بَدلَ لُفَّاحِ ابني!» فنامَ عِندَها تلكَ اللَّيلةَ. 17 وسَمِعَ اللهُ دُعاءَ لَيئةَ فَحَبِلت وولدت ليعقوبَ ا‏بنا خامِسا، 18 فقالت لَيئةُ: «جزاني اللهُ خَيرا لأنِّي أعطيتُ جاريتي لزوجي». وسمَّتْهُ يَسَّاكرَ‌. 19 وحَبِلت أيضا لَيئةُ وولدتِ ا‏بنا سادسا ليعقوبَ، 20 فقالت: «وهبَني اللهُ هِبَةً حسَنةً، فالآنَ يَحتَمِلُني زوجي لأنِّي وَلَدْتُ لَه ستَّةَ بَنينَ». وسمَّتْهُ زبولونَ‌. 21 ثُمَّ وَلَدتِ ا‏بنةً فسَمَّتها دينَةَ.
22 وذكَرَ اللهُ راحيلَ وسَمِعَ لها وجعَلَها وَلودا، 23 فحبِلَت وولدتِ ا‏بنا فقالت: «أزالَ اللهُ عاري‌». 24 وسمَّتْهُ يوسُفَ وقالت: «يَزيدُني الرّبُّ ا‏بنا آخرَ‌».
كيف ا‏غتنى يعقوب
25 فلمَّا ولدت راحيلُ يوسُفَ قالَ يعقوبُ للابانَ: «دعني أذهبُ إلى أرضي. 26 أعطني أولادي وزوجاتي اللَّواتي خدَمْتُكَ بِهِنَّ فأذهبَ. أنتَ تعلمُ كم خدَمْتُكَ». 27 فقالَ لَه لابانُ: «إنْ كنتَ راضيا عليَّ فأقِمْ عِندي. أنتَ فألُ خَيرٍ والرّبُّ باركَني بِسبَبِكَ. 28 عَيِّنْ لي أُجرتَكَ فأُعطيَكَ». 29 فأجابَه يعقوبُ: «أنتَ تعرِفُ كيفَ خدَمْتُك، وكيفَ كانت حالُ مَواشيكَ معي. 30 فالقليلُ الّذي كانَ لكَ قَبلَ مجيئي زادَ كثيرا، وباركَكَ الرّبُّ بَعدَ مجيئي. والآنَ فمتى أعمَلُ أنا أيضا لبـيتي؟» 31 قالَ: «ماذا عليَّ أنْ أُعطيَكَ؟» فقالَ يعقوبُ: «لا تُعطني شيئا، لكِن إذا فعَلْتَ ما أقترِحُه علَيكَ، فأنا أعودُ لأرعى غنمَكَ وأسهرَ علَيها: 32 دعني أعبرُ اليومَ بـينَ غنَمِك كُلِّها، وأعزِلُ منها كُلَّ أرقطَ وأبلقَ وأسودَ مِنَ الخرافِ، وكُلَّ أرقطَ وأبلقَ مِنَ المَعَزِ، فيكونَ ذلِكَ أجرَتي. 33 وغدا تشهَدُ أنِّي صادقٌ معَكَ، إذا جِئتَ وتحقَّقْتَ عنْ أُجرَتي هذِهِ، فكُلُّ ما هوَ غيرُ أرقطَ أو أبلقَ مِنَ المَعَزِ وأسودَ مِنَ الخِرافِ، يكونُ مسروقا عندي». 34 فقالَ لابانُ: «نعم، فليَكنْ مِثلمَا قلتَ». 35 وفرَزَ لابانُ في ذلِكَ اليومِ مِنَ القطيعِ جميعَ التُّيوسِ المُخَطَّطةِ والبَلقاءِ وكُلَّ عَنْزٍ رقطاءَ وبلقاءَ، أي كُلَّ ما فيه بَياضٌ، وكُلَّ أسودَ مِنَ الخِرافَ، وسلَّمَها إلى أيدي بنيه. 36 وا‏بتعد هوَ وقطيعُهُ مسيرَةَ ثلاثةِ أيّامٍ عَنْ يعقوبَ، ورعى يعقوبُ غنَمَ لابانَ الباقيةَ.
37 وأخذَ يعقوبُ قُضبانَ حَورٍ خُضرا ولوزٍ ودِلْبٍ، وقشَّرَ فيها خُطوطا تكشِفُ عَنْ بـياضِ القُضبانِ، 38 وأوقفَ القُضبانَ المُقشَّرَةَ تُجاهَ الغنَمِ في أحواضِ مجاري الماءِ، حيثُ كانَت ترِدُ الغنَمُ لِتشربَ. 39 فكانَت تـتوحَّمُ الغنَمُ على القُضبانِ، فتَلِدُ ما هوَ مُخَطَّطٌ وأرقطُ وأبلقُ. 40 وفرَزَ يعقوبُ الخِرافَ وحوَّلَ وجوهَ الغنَمِ مِنْ مواشي لابانَ إلى كُلِّ مُخَطَّطٍ وأسودَ وجعَلَها لَه قطيعا مُنفصلا عَنْ غنَمِ لابانَ. 41 وكانَ يعقوبُ كُلَّما توَحَّمَتِ الغنَمُ القوِيَّةُ يضعُ القُضبانَ تُجاهَهَا في الأحواضِ للتوَحُّمِ علَيها. 42 وإذا كانَتِ الغنَمُ ضعيفةً لا يضعُها، فتصيرُ الضَّعيفةُ للابانَ والقَويَّةُ ليعقوبَ‌. 43 فا‏غتنى الرَّجلُ كثيرا جدًّا، وصارت لهُ غنَمٌ كثيرةٌ وجوارٍ وعبـيدٌ وجِمالٌ وحميرٌ.
1 Kabiriŋ Raheli ye a je ko, a maŋ diŋ soto Yaakuba la, a ye kiiliyaa tiliŋ a kotoomaa la. Bituŋ a ko Yaakuba ye ko, “Diŋo dii m fanaa la, waraŋ ŋa faa.” 2 Yaakuba kamfaabaata a kamma, a ko a ye ko, “Fo nte le mu Alla ti baŋ, meŋ ye jiidibaliyaa saabu i ma?” 3 Bituŋ Raheli ko a ye ko, “N na joŋ sunkutoo Biliha fele, i niŋ a ye kafu, fo a si diŋo wuluu n ye. M fanaa ye naa ke baa ti ka bo niŋ ate la.”
4 Wo le to a naata a la joŋ sunkutoo Biliha dii Yaakuba la ka ke a la musoo ti. Bituŋ Yaakuba niŋ a kafuta. 5 Biliha naata konoo taa, a ye dinkewo wuluu Yaakuba la. 6 Bituŋ Raheli kumata ko, “Alla ye n koyindi le, aduŋ a ye n na duwaa muta le, ka dinkewo dii n na.” Wo le ye a tinna a ye a toolaa Dani la. 7 Raheli la joŋ sunkutoo naata konoo taa kotenke, a ye dinkee fulanjaŋo wuluu Yaakuba la. 8 Bituŋ Raheli naata a fo ko, “N niŋ n kotoomaa ye kele baa le ke, bari nte le ye n kutu a la.” Bituŋ a naata dindiŋo ñiŋ toolaa Nafutali la.
9 Kabiriŋ Leya ye a je ko, a konoo loota le, a ye a la joŋ sunkutoo Silipa taa, a ye a dii Yaakuba la ka ke a la musoo ti. 10 Bituŋ Leya la ñiŋ joŋ sunkutoo Silipa naata dinkewo wuluu Yaakuba la. 11 Leya kumata ko, “Mantaa benta.” Bituŋ a ye a toolaa Kadu la. 12 Leya la joŋ sunkutoo Silipa ye dinkee fulanjaŋo wuluu Yaakuba la. 13 Bituŋ Leya kumata ko, “Kontaanoo meŋ be n daala. Musoolu be n kumandi la kontaanoo le la.” Bituŋ a naata a toolaa Aseri la.
14 Wiiti* sanjaanoo waatoo la, Rubeni taata wuloo kono, a ye mandarake diŋolu je. Bituŋ a ye ì samba naŋ a baamaa Leya ye. Bituŋ Raheli naata a fo Leya ye ko, “N so i diŋo la mandarake doo la.” 15 Bari Leya ko a ye le ko, “Fo a maŋ kaañaŋ, i ye n keemaa taa m bulu, saayiŋ i be a kata kaŋ ne ka n dinkewo fanaa la ñiŋ mandarake diŋolu taa a bulu?” Raheli ko a ye ko, “Niŋ i ye i dinkewo la ñiŋ mandarake diŋolu dii n na, n si i bula i niŋ Yaakuba ye kafu suutoo.” 16 Kabiriŋ Yaakuba naata ka bo kunkoo to wulaaroo, Leya taata a benduŋ. A ko a ye ko, “I niŋ m be kafu la le, kaatu ŋa bii siŋo saŋ n dinkewo la mandarake diŋolu le la.” Bituŋ wo suutoo Yaakuba niŋ a kafuta. 17 Alla ye Leya la duwaa jaabi, a naata harijee, a ye dinkee luulunjaŋo wuluu Yaakuba la. 18 Leya kumata ko, “Alla ye n joo le, kaatu ŋa n na joŋ sunkutoo le dii n keemaa la.” Bituŋ a naata a toolaa Isakari la.
19 Bituŋ Leya naata harijee kotenke, a ye dinkee wooronjaŋo wuluu Yaakuba la. 20 Leya kumata ko, “Alla ye m buuñaa soorifeŋ bete baa le la. Saayiŋ, n keemaa be n na kuwo muta la le, kaatu ŋa dinkee wooro le wuluu a la.” Bituŋ a ye a toolaa Sebuluni la. 21 Wo koolaa, a naata dimmusoo wuluu, a ye a toolaa Dina la.
22 Alla hakiloo bulata Raheli la, a ye a la duwaa jaabi, a ye a konoo yele. 23 A harijeeta, a ye dinkewo wuluu. A kumata ko, “Alla ye n na maloo sika n kaŋ ne.” 24 Bituŋ a ye a toolaa Yusufa la. A kumata ko, “Allamaa Alla ye n lafaa dinkee koteŋ na.”
Yaakuba ye fankoo soto
25 Kabiriŋ Raheli ye Yusufa wuluu, Yaakuba naata a fo Labani ye ko, “M batu ŋa taa m fansuŋ bankoo kaŋ. 26 N na musoolu dii n na, aniŋ n diŋolu, ŋa dookuwo ke i ye mennu la kuwo kamma. I ye m bula ŋa taa. I ye a loŋ ne famfaŋ, ŋa dookuwo meŋ ke i ye.”
27 Bari Labani ko a ye le ko, “M be i la yamfoo daani la ka ñiŋ kumoo fo i ye ko, ŋa a loŋ bitaaroo kono le ko, Yaawe* neemata m ma i la kuwo le kamma. 28 I la joo fo, m be a dii la i la le.”
29 Yaakuba ko a ye ko, “Ite faŋo ye a loŋ ne nte ye dookuwo meŋ ke i ye, aniŋ i la beeyaŋolu yiriwaata m bulu ñaameŋ. 30 Janniŋ n ka naa i yaa, i la beeyaŋolu maŋ siyaa. A fele, saayiŋ i la beeyaŋolu lafaata le kendeke. N tilinta daa-wo-daa la, Yaawe neemata i ma a bee le to. Saayiŋ m fanaa la waatoo le siita ka m fansuŋ nafaa ñiniŋ n na dimbaayaa ye.”
31 Labani ko a ye ko, “N ñanta i joo la muŋ ne la?” Yaakuba ko a ye ko, “Kana n joo feŋ na. Ñiŋ kuu kiliŋo doroŋ, niŋ i be wo le ke la n ye, wo to, m be tenteŋ na le ka i la beeyaŋolu kanta, aniŋ ka ì topatoo. 32 I ye m bula ŋa taama i la beeyaŋ koorewo kono bii, ka saajii-wo-saajii bondi jee, meŋ ye waaree-waarewo soto a bala waraŋ tompiŋ-tompiŋ fiŋo, saajiiriŋ fiŋolu bee, aniŋ baalu bee mennu ye tompiŋ-tompiŋ koyoo soto, waraŋ waaree-waarendiŋolu. Wolu le ñanta ke la n na joo ti. 33 Siniŋ saama i be n na tiliŋo loŋ na ñiŋ ne la, niŋ i naata n na joo yirika, i maŋ baalu doroŋ tara jee, mennu ye tompiŋ-tompiŋ koyoo soto, waraŋ waaree-waarendiŋo, aniŋ i maŋ saajiiriŋ fiŋolu doroŋ tara jee, i si a loŋ ko, wo toolu bee mu suuñaataa le ti.”
34 Labani ko a ye ko, “A beteyaata. A ke, ko i ye a fo ñaameŋ.” 35 Bari wo luŋo la Labani naata baamusoolu niŋ baakotoŋolu bee bondi le, mennu ye koyoo soto, aniŋ saajiyolu, mennu bee ye fiŋo soto, a ye ì duŋ a dinkewolu bulu ka ì mara. 36 Bituŋ a ye tili saba taamoo kenoo duŋ a la ñiŋ beeyaŋolu niŋ Yaakuba teema. Yaakuba tententa ka Labani la beeyaŋ toomaalu kanta.
37 Bituŋ Yaakuba naata yiribulu kitiŋ siifaa saba taa, a ye ì santofatoo kara doolu woto, ka tu koyiriŋ. 38 Bituŋ a naata ñiŋ yiribulu wotoriŋolu taa, a ye ì loo beeyaŋolu ñaato beeyaŋ mindulaa. Beeyaŋolu ka ñoo kosi ñiŋ dulaa le to, niŋ ì naata miŋo la. 39-40 Bituŋ beeyaŋolu naata ñoo kosi ñiŋ yiribulu wotoriŋolu ñaatiliŋo la. Yaakuba ye ñiŋ beeyaŋolu fanaa ñaa tilindi Labani la beeyaŋolu la, mennu ye waaree-waarendiŋo soto, waraŋ fimmaa. Bituŋ a naata ke, ì ye diŋolu wuluu, mennu ye waaree-waarendiŋo soto, aniŋ tompiŋ-tompiŋo. 41 Yaakuba ka i batu le fo niŋ beeyaŋ sahariŋolu be naa ñoo kosi kaŋ, a ye yiribuloolu londi beeyaŋ mindulaa to, beeyaŋolu ñaatiliŋo la, fo ì la kosiroo waatoo, ì si tara sutiyaariŋ ñiŋ yiribuloolu la. 42 Bari beeyaŋolu mennu maŋ bambaŋ, a buka ì londi wolu ñaatiliŋo la, niŋ ì be ñoo kosi kaŋ. Bituŋ a naata ke, diŋolu mennu maŋ bambaŋ, wolu taata Labani la karoo la, bituŋ bambandiŋolu, wolu taata ate, Yaakuba la karoo la.
43 Bituŋ Yaakuba naata ke fankamaa baa ti. A ye beeyaŋ kooree baalu soto, jommusoolu niŋ jonkewolu, aniŋ ñonkomoolu niŋ faloolu.