لوحا حجر آخرين
1 وقالَ الرّبُّ لِموسى: «إنحَتْ لكَ لوحَي حجَرٍ كالأوَّلَينِ، وأنا أكتُبُ علَيهِما الكلامَ الّذي كانَ على اللَّوحَينِ الأوَّلَينِ اللَّذينِ كسَرْتَهُما‌. 2 وكُنْ مُستَعِدًّا في الصَّباحِ، وا‏صْعَدْ إلى جبَلِ سيناءَ وقِفْ أمامي هُناكَ على رأسِ الجبَلِ. 3 ولا يصعَدْ أحدٌ معَكَ ولا يظهَرْ أحدٌ في كُلِّ الجبَلِ، حتّى الغنَمُ والبقَرُ لا ترعى تُجاهَهُ». 4 فنَحَتَ موسى لوحَي حجَرٍ كالأَوَّلَينِ، وبكَّرَ في الصَّباحِ وصَعِدَ إلى جبَلِ سيناءَ، كما أمَرَهُ الرّبُّ، وأخذَ في يَدِهِ لَوحَي الحجَرِ.
5 فنزلَ الرّبُّ في السَّحابِ‌ ووقَفَ عِندَه هُناكَ وأَعلَنَ‌ لَهُ ا‏سْمَهُ: «الرّبُّ». 6 ومرَّ الرّبُّ أمامَه ونادى: «الرّبُّ الرّبُّ إلهٌ رحيمٌ حنونٌ، بَطيءٌ عَنِ الغضَبِ وكثيرُ المَراحِمِ والوَفاءِ. 7 يحفَظُ الرَّحمَةَ لأُلوفِ الأجيالِ‌، ويغفِرُ الإثْمَ والمَعصيَةَ والخطيئةَ. لا يُبرِئُ الأثيمَ، بل يُعاقِبُ آثامَ الآباءِ في البنينَ وبَني البنينَ إلى الجيلِ الثَّالثِ والرَّابعِ‌».
8 فأسرَعَ موسى وأحنى رأسَه إلى الأرضِ ساجدا 9 وقالَ: «يا ربُّ، إنْ كنتُ الآنَ أحظى بِرِضاكَ، فَسِرْ فيما بَيننا. هؤُلاءِ الشَّعبُ قُساةُ الرِّقابِ، فا‏غْفِرْ لنا آثامَنا وخطايانا، وا‏قْبَلْنا مُلْكا لكَ».
تجديد العهد
10 فقالَ الرّبُّ لِموسى: «ها أنا أقطَعُ عَهدا: أصنَعُ أمامَ جميعِ شعبِكَ مُعجِزاتٍ لم يُشاهِدْ أحدٌ مِثلَها في كُلِّ الأرضِ بَينَ جميعِ الأُمَمِ، فيَرَى كُلُّ الشَّعبِ الّذينَ أنتَ فيما بَينَهم فِعْلَ الرّبِّ. وما أفعَلُهُ مَعَكُم رهيـبٌ. 11 فا‏عمَلْ بِما أنا آمُرُكَ بهِ اليومَ. ها أنا أطرُدُ مِنْ أمامِكُم الأموريِّين والكنعانيِّين والحِثِّيِّين والفِرزِّيِّين والحِوِّيِّين واليَبُوسيِّينَ. 12 لا تُعاهِدُوا سُكَّانَ الأرضِ الّتي أنتُم سائِرونَ إليها، لِئلاَّ يكونَ ذلِكَ شَرَكا لكُم، 13 بلِ ا‏هدِموا مذَابِـحَهُم وحطِّموا أصنامَهُم، وا‏قطَعوا غاباتِهِم المُقدَّسَةَ لآلِهتِهِم‌.
14 «لا تسجُدوا لإلهٍ آخَرَ لأنِّي أنا الرّبُّ إلهٌ غيورٌ. 15 لا تُعاهِدوا سُكَّانَ تِلكَ الأرضِ لِئلاَّ يدعونَكُم حينَ يَعبُدونَ آلِهتَهُم ويذبَحونَ لهُم فتأكُلُونَ مِنْ ذبائِحِهِم، 16 ولِئلاَّ تأخُذوا مِنْ بَناتِهِم لِبَنيكُم، فيَجعَلْنَهُم يعبُدونَ آلِهتَهُنَّ الّتي يعبُدْنَها. 17 لا تصنَعوا لَكُم آلِهةً مَسبوكَةً‌، 18 وا‏حْفَظُوا عيدَ الفطيرِ‌، فكُلوا الفطيرَ سَبْعَةَ أيّامٍ في شهرِ أبـيبَ‌ كما أمَرْتُكُم. ففي شهرِ أبـيبَ خرَجْتُم مِنْ مِصْرَ.
19 «كُلُّ بِكْرٍ فاتِـحِ رَحِمٍ فهوَ لي، وكُلُّ بِكْرٍ ذَكَرٍ من ماشيَتِكُم مِنَ البقَرِ والغنَمِ فهوَ لي‌. 20 أمَّا بِكرُ الحميرِ فتَفْدُونَه بِـخروفٍ، وإلاَّ فا‏كْسِروا رَقبَتَهُ. وأمَّا بُكورُ بَنيكُم جميعا فتَفْدونَهُم، ولا تحضُروا أمامي ولا شيءَ معَكُم لي‌.
21 «في سِتَّةِ أيّامٍ تعمَلونَ، وفي اليومِ السَّابِـعِ تستَريحونَ حتّى في أوقاتِ الفِلاحَةِ والحصادِ‌، 22 عَيِّدوا عيدَ الحصادِ‌ حينَ تحصُدونَ بواكيرَ الحِنطَةِ، وعيدَ جَمْعِ الغَلَّةِ في نهايَةِ السَّنةِ‌.
23 «ثَلاثَ مرَّاتٍ في السَّنةِ يحضُرُ جميعُ رِجالِكُم أمامي، أنا السَّيِّدُ الرّبُّ، إلهُ إِسرائيلَ. 24 وأنا أطرُدُ الشُّعوبَ مِنْ أمامِكُم وأُوَسِّعُ حُدودَ أرضِكُم، ولا يطمَعُ أحدٌ في أرضِكُم حينَ تصعَدونَ لِتَحضُروا أمامَ الرّبِّ إلهِكُم ثَلاثَ مرَّاتٍ في السَّنةِ.
25 «لا تُقَدِّموا لي ذبـيحَةً معَ خُبزٍ مُختَمِرٍ، ولا تحتَفظوا بِشيءٍ مِنْ ذبـيحَةِ عيدِ الفِصْحِ إلى الغدِ‌. 26 جيئوا بِبَواكيرِ غَلاَّتِ أرضِكُم إلى بَيتِ الرّبِّ إلهِكُم. لا تطبُخوا الجَدْيَ بِلَبَنِ أُمِّهِ‌».
27 وقالَ الرّبُّ لِموسى: «أُكتُبْ هذا الكلامَ لأنِّي بِـحَسَبِهِ قطَعْتُ عَهدا معَكَ ومعَ بَني إِسرائيلَ».
28 وأقامَ موسى هُناكَ عِندَ الرّبِّ أربعينَ يوما وأربعينَ ليلةً‌، لا يأكُلُ خُبزا ولا يشربُ ماءً. فكتبَ على اللَّوحَينِ كلامَ العَهدِ وهيَ الوصايا العَشْرُ.
نزول موسى من الجبل
29 ولمَّا نزَلَ موسى مِنْ جبَلِ سيناءَ، ولوحا الوصايا في يَدِهِ، كانَ لا يعرِفُ أنَّ وجهَهُ صارَ مُشِعًّا مِنْ مُخاطَبَةِ الرّبِّ لهُ. 30 وحينَ نظَرَ هرونُ وجميعُ بَني إِسرائيلَ إلى موسى رأَوا وجهَهُ مُشِعًّا، فخافوا أنْ يقتَرِبوا مِنهُ. 31 ودعاهُم موسى، فحَضرَ إليهِ هرونُ وجميعُ رُؤساءِ القَومِ، فكلَّمَهُم موسى. 32 وتقَدَّمَ سائِرُ بَني إِسرائيلَ، فأخبَرهُم بِـجميعِ ما كلَّمَهُ الرّبُّ بهِ في جبَلِ سيناءَ. 33 ولمَّا سكَتَ موسى عَنْ مُخَاطَبتِهِم، غطَّى وجهَه بِبُرقُعٍ. 34 وكانَ موسى كُلَّما دخَلَ خَيمَةَ الإجتماعِ لِـيُكلِّمَ الرّبَّ، رَفعَ البُرقُعَ إلى أنْ يخرُجَ، فيُكَلِّمَ بَني إِسرائيلَ بِما يأمُرُهُ الرّبُّ بهِ. 35 فكانَ بَنو إِسرائيلَ يرَونَ وجهَ موسى مُشِعًّا، فيَرُدُّ البُرقُعَ على وجهِهِ إلى وقتِ دُخولِهِ الخَيمَةَ لِـيُكَلِّمَ الرّبَّ‌.
Berewalaa kutoolu
(5 Musa 10:1-5)
1 Yaawe* ko Musa ye ko, “Berewalaa fula kuntu komeŋ foloolu, aduŋ kumoolu mennu be walaa foloolu bala, i ye mennu teyi, m be wolu le safee la ì bala. 2 Saama soomandaa i si i paree, i ye naa i danku m ma Sinayi Konkoo kaŋ santo. 3 I niŋ moo kana naa ñoo la, aduŋ moo maŋ ñaŋ na tara la wo konkoo maafaŋo bee la. Hani beeyaŋolu kana daañiniŋo ke konkosiŋo la.”
4 Wo to le Musa naata berewalaa fula kuntu komeŋ foloolu, a wulita soomandaa juunoo, a ye ì samba fo Sinayi Konkoo kaŋ, ko Yaawe ye a yaamari ñaameŋ.
Yaawe ye a faŋ yitandi Musa la
5 Yaawe jiita konkoo kaŋ niŋ minaayoo la, aduŋ a niŋ Musa loota jee, ka a too buuñaariŋo “Yaawe” kankulaa. 6 Yaawe tambita Musa ñaato, a ye a kankulaa ko, “Nte Yaawe, meŋ ye balafaa soto, m mu Alla le ti, meŋ hiinanteeyaata. M buka kamfaa juuna, n na kanu bambaloo niŋ n na tooñaa maŋ dandulaa soto. 7 N ka n na kanoo yitandi jamaani wuliwuloolu le la, ka yamfa ke kuu jawu kewo la, tilimbaliyaa aniŋ junuboo. Hani wo, m buka moo boyiriŋolu tu jee. N ka ì diŋolu niŋ wolu fanaa diŋolu jarabi ì la alifaalu la junuboolu la le, ka taa fo ì jamaani sabanjaŋo niŋ naaninjaŋo to.”
8 Musa tariyaatoo sujudita bankoo to, bituŋ a ye baturoo ke. 9 A ko, “Yaawe, tooñaa-tooñaa, niŋ n na kuwo ye i jusulaa, wo to i niŋ ǹ si taa ñoo la. Ñiŋ moolu kaŋo jaata ñaa-wo-ñaa, bari yamfa ǹ na kuu kuruŋ kewo la, aniŋ ǹ na junuboolu, i ye m̀ muta ko i fansuŋ moolu.”
Ì ye kambeŋo kutayandi
(2 Musa 23:14-195 Musa 7:1-55 16:1-17)
10 Yaawe ko Musa ye ko: “Saayiŋ, n niŋ Banisirayilankoolu be naa kambeŋo siti la le. M be naa kuu baalu le ke la ì faŋolu ñaa koto, mennu nene maŋ ke banku to ñiŋ duniyaa kono. Ali niŋ moolu mennu be ñoo kaŋ, be a je la le, nte Yaawe si kuu baalu mennu ke noo, kaatu m be kaawakuwolu le ke la ali ye. 11 Ali si luwaalu horoma, m be mennu dii la ali la bii. M be Amorinkoolu, Kanaaninkoolu, Hitinkoolu, Perisinkoolu, Hiwinkoolu, aniŋ Yebusinkoolu bayi la ali ñaato le. 12 Ali ka taa bankoo meŋ kaŋ, ali ali hakiloo tu, ali niŋ a moolu kana kambeŋ siti, kaatu a si ke noo ali ye kutindiŋo ti le. 13 Ali si ì la sadaabodulaalu* janjaŋ, ali ye ì la bere buuñaariŋolu teyiŋ-teyiŋ, aduŋ fanaa, ali si ì la Asera* jalaŋ dokoolu kuntu. 14 Ali kana alla-wo-alla batu, kaatu nte Yaawe, meŋ too mu Kiiloo ti, mu Alla kiiliyaariŋo le ti. 15 Ali i kekuu, ali niŋ banku moolu kana kambeŋ siti, kaatu niŋ ì ye ì la sadaalu* bo ì la jalaŋolu ye, ì be ì faŋ duŋ na cakayaa maañaa le la. Ì be ali buuñaatoo kumandi la le, ka a fo ko, ali ye ì la sadaalu domo. 16 Niŋ ali ye ì dimmusu doolu tomboŋ ka ì ke ali dinkewolu la musoolu ti, wo dimmusoolu naata cakayaa maañaa ke, ka ì la jalaŋolu batu, ì be ali dinkewolu dundi la wo kuu kiliŋo le kono. 17 Ali kana sanoo, kodiforoo, waraŋ jaawaloo dadaa jalaŋolu ti.
18 “Ali si Mbuuru Leweñintaŋo Juuraloo* ke. Ali mbuuru leweñintaŋo domo fo tili woorowula, ko ŋa ali yaamari a la ñaameŋ. Ali si a ke a waatoo la, meŋ keta Abibu karoo ti, kaatu wo karoo le ali bota naŋ Misira.
19 “Ali la konoñaa foloolu bee mu n taa le ti. Ali la beeyaŋolu konoñaa foloolu mennu mu kewolu ti, fanaa mu n taa le ti. 20 Faloo konoñaa foloo si kumakaa niŋ saajiiriŋo la, bari niŋ a maŋ kumakaa, a kaŋo si kati. Ali si ali dinkee foloolu bee kumakaa.
“Ali kana m batu muumeeke, niŋ ali niŋ sadaalu maŋ naa.
21 “Dookuwo ñanta ke la tili wooro le kono, bari tili woorowulanjaŋ luŋo la ali si i dahaa, hani senoo waatoo aniŋ katiroo.
22 “Ali si katiri waatoo juura, Lookuŋolu Juuraloo. Wo si ke, niŋ ali ye a dati ka ali la wiiti* siimaŋ foloolu kati. Ali si waatoo fanaa juura, niŋ ali ka fiifeŋolu kafu ñoo ma sanjaanoo kono, katiroo bandulaa. 23 Saŋ-wo-saŋ siiñaa saba, ali la kewolu ñanta naa la le, ka nte ali Maarii Yaawe batu, Banisirayilankoolu la Alla. 24 M be banku moolu bayi la ali ñaato le, ŋa ali la dulaalu lafaakuu. Moo-wo-moo le te ali la bankoo taa la, niŋ ali taata siiñaa saba saŋ-wo-saŋ ka naa nte Yaawe ali la Alla ñaatiliŋo la.
25 “Ali kana mbuuru leweñimaa bo n ye sadaa ti, niŋ ali ka beeyaŋ sadaa bondi n ye. Beeyaŋo meŋ kanateyita Yaawe Tambi Tumoo Juuraloo* waatoo la, ali kana a dulaa-wo-dulaa le maabo fo wo saamoo soomandaa.
26 “Ali si ali la fiifeŋ kuŋ foloolu mennu beteyaata, samba nte Yaawe ye ali la Alla batudulaa to.
“Ali kana baariŋo tabi niŋ a baa nonoo la.”
27 Yaawe ko Musa ye ko, “Ñiŋ kumoolu safee, kaatu ñiŋ kumakaŋolu, n niŋ i niŋ Banisirayilankoolu be kambeŋo siti la wo le la.”
28 Musa niŋ Yaawe be jee le fo tili taŋ naani aniŋ suuto taŋ naani. A maŋ mbuuru domo, waraŋ ka jiyo miŋ. A ye kambeŋo kumoolu safee walaalu bala, mennu keta Yaamari Taŋo ti.
Musa jiita naŋ ka bo Sinayi Konkoo kaŋ
29 Kabiriŋ Musa jiita naŋ ka bo Sinayi Konkoo kaŋ santo, seedeyaa walaa fuloo be a bulu. A ñaadaa ka malamala le, kaatu a niŋ Yaawe le be nuŋ diyaamu kaŋ. Bari a maŋ a loŋ ko, a be malamala kaŋ. 30 Haaruna niŋ moolu bee ye Musa juubee le, ì ye a je ko, a ñaadaa ka malamala le. Bituŋ ì silata ka kata a la. 31 Bari Musa naata ì kumandi. Wo to le Haaruna niŋ Banisirayila alifaalu taata a yaa, bituŋ a diyaamuta ì ye. 32 Kabiriŋ wo keta Banisirayilankoolu bee kuruta a la. Musa naata luwaalu bee fo ì ye, Yaawe ye mennu dii a la Sinayi Konkoo kaŋ. 33 Biriŋ Musa pareeta diyaamu la ì ye, a ye a ñaadaa muuri niŋ kaaloo la.
34 Niŋ Musa be taa Tiriliisi Senuŋo* kono waati-wo-waati, ka diyaamu Yaawe ye, a ka kaaloo bondi le. Niŋ a fintita naŋ, a ye a yaamari feŋ-wo-feŋ na, a ka wo le fo Banisirayilankoolu ye, 35 aduŋ ì ka a je le ko, a ñaadaa ka malamala le. Bituŋ a si naa kaaloo murundi a ñaadaa kaŋ, fo niŋ waatoo meŋ na a ka taa diyaamu Yaawe ye.