1 مَنْ كالحكيمِ يَعرِفُ تَفسيرَ الأمورِ؟ حِكمةُ الإنسانِ تُنيرُ وتُضيءُ جَبهَتَهُ‌.
2 أنا أقولُ: إحفَظْ أوامرَ المَلِكِ، لأنَّكَ حلَفتَ يمينا للهِ. 3 أسرِعْ منْ أمامِ وجهِهِ ولا تُعانِدْ في ما يُسيئُهُ، فهوَ يفعَلُ كُلَّ ما يشاءُ. 4 كَلِمةُ الملكِ لها سلطانٌ، فَمَنْ يَجرُؤُ أنْ يقولَ لَه: «ماذا تفعَلُ؟»
5 مَنْ يحفَظُ وصايا المَلِكِ لا يُصيـبُهُ سُوءٌ، والحكيمُ يَعرِفُ في قلبِهِ متى وكَيفَ يفعَلُ ذلِكَ. 6 فلِكُلِّ أمرٍ وقتٌ ونَهْجٌ، والإنسانُ عُرضَةٌ لشَرٍّ عظيمٍ. 7 فهوَ لا يَعرِفُ ما سيكونُ ولا يُخبِرُهُ أحدٌ بهِ. 8 ما لأحدٍ سُلطانٌ على الرُّوحِ‌ فيَمنَعَها مِنْ مُفارقةِ الجسَدِ، ولا سُلطانٌ على يومِ الموتِ، ولا هُروبٌ ساعةَ القِتالِ، ولا يُنَجِّي الأشرارَ شَرُّهُم. 9 كُلُّ هذا رأيتُهُ حينَ وجَّهْتُ قلبـي إلى كُلِّ عمَلٍ يُعمَلُ تَحتَ الشَّمسِ، ما دامَ الإنسانُ يتَسَلَّطُ على الإنسانِ لِلإساءَةِ إليهِ.
الأشرار والصالحون
10 ورأيتُ أشرارا يُدفَنونَ بِكرامةٍ، والنَّاسُ في طريقِ عَودَتِهِم مِنَ المقبرةِ يَنسَونَ ما فعَلوهُ في المدينةِ مِنَ الشَّرِّ. هذا أيضا باطلٌ. 11 فإذا كانَ الحُكْمُ على المَساوئِ لا يَجري سريعا، فقُلوبُ البشَرِ تَمتَلئُ جُرأةً على فِعلِ السُّوءِ. 12 الخاطئُ يُسيءُ مِئةَ مرَّةٍ وتَطولُ أيّامُهُ، ولكنِّي أعرِفُ ما يُقالُ، وهوَ أنَّ الّذينَ يخافونَ اللهَ ويَخشَونَ وجهَهُ سَينالونَ خَيرَ جَزاءٍ، 13 وأنَّ الأشرارَ لا يُصيـبُهُم خَيرٌ ولا تطُولُ أيّامُهُم بل تَمضي كالظِّلِّ لأنَّهُم لا يَخشَونَ وجهَ اللهِ‌. 14 لكِنْ هذا باطِلٌ عِندي. ففي الأرضِ أبرارٌ يُصيـبُهُم ما يُصيـبُ الأشرارَ، وأشرارٌ يُصيـبُهم ما يُصيـبُ الأبرارَ. فأقولُ هذا أيضا باطِلٌ.
15 لذلِكَ أمدَحُ الفرَحَ. فما لِلإنسانِ خَيرٌ، تَحتَ الشَّمسِ غيرَ أنْ يأكُلَ ويشرَبَ ويفرَحَ. فهذا كُلُّ ما يَبقى لَه مِنْ تَعَبِهِ في أيّامِ حياتِهِ الّتي وهَبَها اللهُ لَه تَحتَ الشَّمسِ‌.
16 ولمَّا وجَّهْتُ قلبـي إلى معرِفةِ الحِكمةِ وإلى النَّظرِ في ما يُعانيهِ الإنسانُ على الأرضِ، كَيفَ لا يَذوقُ النَّومَ في عينَيهِ نهارا وليلا، 17 رأيتُ أنَّ الإنسانَ لا يَقدِرُ أنْ يَعرِفَ أعمالَ اللهِ تَحتَ الشَّمسِ، ولا أنْ يُفَسِّرَ لمَاذا يتعَبُ الإنسانُ في طَلبِ معرِفتِها فلا يَجِدُ، حتّى الحكيمُ لا يَجِدُها وإنْ زعَمَ أنَّه وجَدَها.
1 Tooñaa-tooñaa,
jumaa le mu moo ñaamendiŋo ti?
Jumaa le ka kuwolu laañaa loŋ?
Wo le mu moo ti,
ñaameŋo ye meŋ ñaadaa malamalandi,
a ñaatoŋo diyaata.
Mansakewo la yaamarimutoo
2 N ko, i si bula mansakewo la kaŋo nooma, kaatu i kalita wo le la Alla ñaatiliŋo la. 3 Kana tariyaa bo la mansakewo ñaatiliŋo la. Kana loo a ye jawuyaa daa to, kaatu meŋ diyaata a ye, a si a ke noo le. 4 Mansakewo la kaŋo diyo, a ka a ke niŋ semboo le la. Jumaa le ka a fo noo a ye ko, “I ka muŋ ne ke teŋ?”

5 Moo-wo-moo ka bula a la yaamaroolu nooma,
tana buka wo maarii soto.
Moo ñaamendiŋo le ka a waatoo loŋ,
aniŋ a keñaa.
6 Feŋ-wo-feŋ, waatoo le be a la, aniŋ keñaa.
Hadamadiŋo la koleyaa kuwo dunoo
ka tara laariŋ a faŋo le kaŋ.

7 Moo le buka saama kuwo loŋ noo.
Wo to jumaa le si a fo noo a ye, meŋ be naa?
8 Hadamadiŋ maŋ semboo soto ka foñoo mara,
waraŋ ka semboo soto a la saayaa luŋo la.
Keloo waatoo la, kelediŋ buka foñondi.
Kuruŋyaa kuwo buka moo kuruŋo maakoyi noo.

9 Ŋa ñinnu bee le je, biriŋ ŋa n hakiloo kiitindi feŋolu bee la mennu ka ke ñiŋ duniyaa tiloo koto. Waatoo doo ka soto, hadamadiŋo ka semboo le tiliŋ a ñoŋ doo la ka a toorandi.
Jumaa le ka Alla la kuwolu keñaa fahaamu noo?
10 Ŋa moo kuruŋolu je le, ì ka Batudulaa Senuŋo taa niŋ naa. Moolu ye ì jayi wo saatewo kono, ì ka kuruŋyaa kuwolu ke daameŋ. Ì naata ì baadee niŋ horoma baa la. Ñiŋ fanaa maŋ ke feŋ ti.
11 Moolu be naafa la kuu jawu kelaalu jaraboo la doroŋ, hadamadiŋolu sondomoo be wajabi la kuruŋyaa kuu kewo kaŋ. 12 Moo kuruŋo ka kuruŋyaa kuu keme baara le, hani wo, a ye tara siimaayaariŋ fo waati jaŋ. Wo ñaa-wo-ñaa, ŋa a loŋ ne ko, kayiroo be tara la Alla ñaasilannaalu le ye, mennu ye Alla la kuwo buuñaa. 13 Moo kuruŋolu, baawo itolu buka sila Alla la, ì te kayiroo soto la, aduŋ ì la baluwo te jamfa la, ì be yeemaŋ na le ko niiniyo.
14 Kuu nafantaŋo doo le fanaa be jee meŋ ka ke ñiŋ duniyaa kono: Moo tilindiŋolu ñanta meŋ soto la, moo kuruŋolu ka wo le soto, meŋ ñanta laa la moo kuruŋolu kaŋ, wo ye laa moo tilindiŋolu kaŋ. N ko, ñiŋ fanaa maŋ ke feŋ ti.
15 Nte de, n na lafinna kuwo moolu ye, mu niiseewoo le ti, kaatu feŋ ne maŋ beteyaa hadamadiŋolu to ñiŋ duniyaa tiloo koto, meŋ tambita domoroo la, ka i miŋ aniŋ ka ì faŋ niyo seewondi. Ì niŋ ñiŋ ne ka tara ì la kata kuwolu ke kaŋ ì la baluwo bee kono, Alla ye meŋ dii ì la ñiŋ duniyaa tiloo koto.
16 Ŋa n hakiloo tu baake le, ka ñaameŋo la kuwo loŋ, aniŋ kuwolu mennu ka ke ñiŋ duniyaa kono, moolu ka siinoobaliyaa mennu la. 17 N naata a je le ko, Alla la keroo bee meŋ be taama kaŋ ñiŋ duniyaa tiloo koto, hadamadiŋ ne buka feŋ fahaamu noo ì to. A si kata kuwo bee ke ñaa-wo-ñaa ka ì fahaamu, a te a noo la. Hani moo ñaamendiŋo, niŋ a ko a be a fahaamu la, a te a noo la.