أمصيا ملك يهوذا
(2أخ 25‏:1‏-4‏،2أخ 11‏-12‏،2أخ 17‏-28‏؛ 2أخ 26‏:1‏-2)
1 وفي السَّنةِ الثَّانيةِ ليوآشَ بنِ يوأحازَ مَلِكِ إِسرائيلَ، ملَكَ أمَصْيا بنُ يوآشَ على يَهوذا 2 وكانَ ا‏بنَ خمْسٍ وعشرينَ سنَةً، ودامَ مُلْكُهُ تِسْعا وعِشرينَ سنَةً بِأورُشليمَ. وا‏سمُ أُمِّهِ يوعَدَّانَ مِنْ أورُشليمَ. 3 وعَمِلَ ما هوَ قويمٌ في نظَرِ الرّبِّ لكِنْ لا كداوُدَ جَدِّهِ، بل كأبـيهِ الّذي ا‏قْتَدى بهِ في كُلِّ أعمالِهِ. 4 إلاَّ أنَّهُ لم يَهدِمْ أماكِنَ عِبادةِ البَعلِ، فظَلَّ الشَّعبُ يذبَحونَ ويُبَخِّرونَ هُناكَ. 5 ولمَّا تـثَبَّتَ مُلْكُهُ، قتلَ رِجالَ حاشيتِهِ الّذينَ قتلوا أباهُ‌. 6 وأمَّا أبناؤُهُم فلم يقتُلْهُم، بل عَمِلَ بِقولِ الرّبِّ في شريعةِ موسى: «لا يُقتَلُ الآباءُ بِـخطيئةِ البَنينَ، ولا البَنونَ بِـخَطيئةِ الآباءِ، بل كُلُّ إنسانٍ بِـخطيئتِهِ يُقتَلُ‌».
7 وهزَمَ أمَصْيا في وادي المِلْحِ عشَرَةَ آلافٍ مِنَ الأدوميِّينَ، وا‏حتَلَّ مدينةَ سالِـعَ ودَعاها يقتَئيلَ وهذا ا‏سمُها إلى اليومِ‌.
8 ثُمَّ أرسلَ أمَصْيا إلى يوآشَ بنِ يوأحازَ بنِ ياهو مَلِكِ إِسرائيلَ يقولُ: «لِنَتَواجَهْ في الحربِ فنَرى مَنِ الأقوى». 9 فأجابَهُ يوآشُ: «أرسلَ العَوسَجُ بِلبنانَ إلى الأرزِ يقولُ: زَوِّج ا‏بنَتَكَ لا‏بني. فمَرَّ وحشُ البرِّيَّةِ هُناكَ وداسَ العَوسَجَ‌. 10 أنتَ ا‏نتَصَرْتَ على أدومَ فتَعاظَمْتَ فا‏قْتَنِعْ بِا‏نْتِصارِكَ هذا وا‏لزَمْ بَيتَكَ. أوَ على بالِكَ أنْ تَجلِبَ الشَّرَّ علَيكَ وعلى يَهوذا؟»
11 ولكنَّ أمَصْيا لم يَقتَنِعْ بِهذا الكلامِ، فواجَهَهُ يوآشُ مَلِكُ إِسرائيلَ في معركةٍ عِندَ بَيتَ شمسَ‌ في يَهوذا. 12 فا‏نكسَرَت يَهوذا أمامَ إِسرائيلَ وهربَ كُلُّ واحدٍ إلى بَيتِهِ. 13 وقبَضَ يوآشُ على أمَصْيا في بَيتَ شَمسَ، وجاءَ إلى أورُشليمَ وهدَمَ سُورَها مِنْ بابِ أفرايمَ إلى بابِ الزَّاويةِ، على أربَعِ مئَةِ ذِراعٍ‌. 14 وأخذَ جميعَ الذَّهبِ والفضَّةِ والآنيةِ الّتي وجَدَها في هَيكلِ الرّبِّ وفي خزائِنِ قصرِ المَلِكِ، ورجَعَ إلى السَّامِرةِ ومعَهُ عدَدٌ مِنَ الرَّهائِنِ.
15 وما بَقيَ مِنْ أخبارِ يوآشَ وبَسالَتِهِ وأعمالِهِ وحُروبِهِ ضِدَّ أمَصْيا مَلِكِ يَهوذا، مُدَوَّنٌ في سفْرِ أخبارِ الأيّامِ لِمُلوكِ إِسرائيلَ. 16 وماتَ يوآشُ ودُفِنَ بِالسَّامِرةِ معَ مُلوكِ إِسرائيلَ، وملَكَ يَرُبعامُ ا‏بنُهُ مكانَهُ‌.
موت أمصيا ملك يهوذا
17 وعاشَ أمَصْيا بنُ يوآشَ مَلِكِ يَهوذا، بَعدَما ماتَ يوآشُ بنُ يوأحازَ مَلِكِ إسرائيلَ خمْسَ عَشْرَةَ سنَةً. 18 وما بَقيَ مِنْ أخبارِ أمَصْيا مُدَوَّنٌ في سفْرِ أخبارِ الأيّامِ لِمُلوكِ يَهوذا. 19 وقامَتْ علَيهِ ثَورةٌ في أورُشليمَ، فهربَ إلى لَخيشَ‌ فلَحِقَ بهِ خُصومُهُ وقتَلوهُ هُناكَ. 20 وحُمِلَ على فرَسٍ ودُفِنَ بِأورُشليمَ معَ آبائِهِ في مدينةِ داوُدَ. 21 وأقامَ شعبُ يَهوذا عزَرْيا‌ مَلِكا مكانَ أبـيهِ أمَصْيا. وهوَ ا‏بنُ سِتَّ عَشْرَةَ سنَةً، 22 وا‏ستَرَدَّ عزَرْيا أيلَةَ‌ ليَهوذا وأعادَ بِناءَها بَعدَما ماتَ أبوهُ.
يربعام بن يوآش ملك إسرائيل
23 في السَّنةِ الخامِسةَ عَشْرَةَ لأمَصْيا بنِ يوآشَ مَلِكِ يَهوذا، ملَكَ يَرُبعامُ بنُ يوآشَ على إِسرائيلَ بِالسَّامِرةِ إحدى وأربَعينَ سنَةً. 24 وفعَلَ الشَّرَّ في نظَرِ الرّبِّ وما حادَ عَنْ جميعِ خطايا يَرُبعامَ بنِ نَباطَ الّذي جعَلَ شعبَ إِسرائيلَ يَخطَأُ. 25 وهوَ الّذي ا‏ستَرَدَّ لإِسرائيلَ الأرضَ الّتي خسِرَتْها مِنْ لَبو حماةَ‌ في الشَّمالِ إلى البحرِ المَيتِ‌ جَنوبا، كما قالَ الرّبُّ على لِسانِ عبدِهِ يونانَ بنِ أمتايَ النَّبـيِّ الّذي مِنْ جَتَّ حافِرَ. 26 ذلِكَ لأنَّ الرّبَّ رأى كم كانَ بُؤسُ شعبِ إِسرائيلَ مُرًّا بحَيثُ لا يَقدِرُ أنْ يُعينَهُم عبدٌ أو حُرٌّ. 27 ولأنَّ الرّبَّ لم يَشأْ أنْ يَمحُوَ ا‏سمَ إِسرائيلَ مِنْ على الأرضِ، خلَّصَهُم على يَدِ يَرُبعامَ بنِ يوآشَ.
28 وما بَقيَ مِنْ أخبارِ يَرُبعامَ وبَسالَتِهِ وأعمالِهِ وحُروبِهِ وا‏ستِرجاعِهِ دِمَشقَ وحماةَ لإِسرائيلَ، مُدَوَّنٌ في سِفْرِ أخبارِ الأيّامِ لِمُلوكِ إِسرائيلَ. 29 وماتَ يَرُبعامُ ودُفِنَ في السَّامِرةِ‌ معَ آبائِهِ مُلوكِ إِسرائيلَ، وملَكَ زكَريَّا ا‏بنُهُ مكانَهُ.
Yahuuda mansa Amasiya
(2 Taarika 25:1-28)
1 Yehohasi dinkewo Yehowasi la mansayaa sanji fulanjaŋo Banisirayila bankoo kaŋ, wo saŋo le mu Yowasi dinkewo Amasiya keta Yahuuda mansa ti. 2 Wo tumoo a siyo be sanji muwaŋ niŋ luulu le, aduŋ a ye maraloo ke Yerusalaamu saatewo kono le fo sanji muwaŋ niŋ kononto. A baamaa too mu Yehodini le ti, meŋ bota Yerusalaamu. 3 A baarata kuu betoo le la Yaawe* ñaa koto, bari a maŋ ke komeŋ a bonsuŋ Dawuda. A faamaa Yowasi baarata kuwolu mennu la, a fanaa baarata wo kuu kiliŋolu le la. 4 Bari batudulaa tintiŋolu* maŋ buruka. Moolu tententa ka sadaa* bo aniŋ ka cuuraayoo siisindi ì kaŋ.
5 Kabiriŋ Amasiya la mansayaa bambanta, a ye mansakundaa dookuulaalu bee faa, mennu ye a faamaa mansa faa. 6 Bari a maŋ moofaalaalu ñinnu diŋolu faa, kaatu a ye ñiŋ ne muta meŋ safeeta Musa la Luwaa* Kitaaboo kono, Yaawe ye yaamaroo dii daameŋ to ko, “Wuluulaalu maŋ ñaŋ na faa la ì diŋolu la kebaaroo kamma la, aduŋ diŋolu fanaa maŋ ñaŋ na faa la ì wuluulaalu la kebaaroo kamma la. Bari moo-wo-moo ñanta ka faa a la junuboo le kaŋ.”
7 Amasiya ye Edomunka wuli taŋ ne faa Koo Wulumbaŋo kono, aduŋ a ye Sela saatewo taa keloo kono. A naata jee toolaakuu Yokiteeli la. Wo too le tarata a kunna fo ka naa bula bii la.
8 Bituŋ Amasiya ye kiilaalu kii Banisirayila mansa Yehowasi kaŋ, Yehowasi meŋ mu Yehohasi dinkewo ti, Yehu mamariŋo, a ko, “Naa ŋà beŋ, n ñaa niŋ i ñaa.” 9 Banisirayila mansa Yehowasi ye ñiŋ jaabiroo murundi Yahuuda mansa Amasiya kaŋ ko, “Libanooni ŋaniŋ suŋo ye kumoo kii Libanooni sedari* suŋo kaŋ ka a fo a ye ko, ‘I dimmusoo futundi n dinkewo ye.’ Bari Libanooni wulakono daafeŋ doo le tambitoo ye ŋaniŋo ñiŋ dori a siŋo la. 10 Tooñaa le mu, i ye Edomu bankoo noo keloo la le, aduŋ i kufanta. I si daŋ i yaa, i ye i la nooroo ŋaañaa. Muŋ ne be i duŋ na kooroo ñiniŋo to ka i faŋ kasaara, i niŋ Yahuuda bankoo bee?”
11 Bari Amasiya balanta le ka i lamoyi. Bituŋ Banisirayila mansa Yehowasi wulita keloo kamma. A niŋ Yahuuda mansa Amasiya benta keloo la Beti-Semesi, Yahuuda bankoo kaŋ. 12 Banisirayila bankoo naata Yahuuda bankoo noo keloo la le, aduŋ Yahuuda kelediŋolu bee borita ka seyi. 13 Banisirayila mansa Yehowasi ye Yahuuda mansa Amasiya muta Beti-Semesi. A ye a samba Yerusalaamu, aduŋ a ye Yerusalaamu saatewo tata sansaŋo boyi, ka bo Efurayimu* Dundaŋ Daa to ka taa Tonkoŋ Dundaŋ Daa to, meŋ kaañanta simfaañaa keme wooro fee. 14 A ye sanoo niŋ kodiforoo bee taa, aniŋ jooraŋolu bee mennu be Yaawe Batudulaa Buŋo* kono, aniŋ mansasuwo naafulu maabodulaa kono. A ye moolu fanaa muta ka ì samba. Wo le to a muruta Samariya saatewo to.
15 Yehowasi la mansayaa kuu koteŋolu, a ye fatiyaa kuwolu mennu ke, ka taa bula a niŋ Amasiya la keloo la, wo bee safeeta Banisirayila Mansoolu la Taarika Kitaaboo le kono. 16 Yehowasi naata faa ka kafu a mumuñolu ma, bituŋ ì ye a baadee Banisirayila mansoolu la kaburoo to, Samariya saatewo to. Wo le to a dinkewo Yerobowamu dindiŋo keta a noo to mansa ti.
17 Yahuuda mansa Amasiya naata sanji taŋ niŋ luulu baluu Banisirayila mansa Yehowasi faariŋ koolaa. 18 Amasiya la mansayaa kuu koteŋolu bee safeeta Yahuuda Mansoolu la Taarika Kitaaboo le kono. 19 Jamfaa sitita a kamma Yerusalaamu saatewo kono, bituŋ a borita ka taa Lakisi saatewo to. Bari ì ye kiilaalu kii a nooma, aduŋ ì ye a faa jee. 20 Ì ye a furewo samba Yerusalaamu saatewo to suwoo le la, aduŋ ì ye a baadee a mumuñolu la kaburoo le to, Dawuda la Saatewo* to, Yerusalaamu saatewo kono.
21 Wo le to Yahuuda moolu bee keta kaŋ kiliŋ ti, ì ye Usiya ke mansa ti a faamaa noo to, wo tumoo a siyo be sanji taŋ niŋ wooro. 22 Usiya le ye Elati saatewo murundi Yahuuda bankoo ma, a ye a seyinkaŋ loo. Wo ye a tara le Amasiya faata ka kafu a mumuñolu ma.
Banisirayila mansa Yerobowamu dindiŋo
23 Yowasi dinkewo Amasiya la mansayaa sanji taŋ niŋ luulunjaŋo Yahuuda bankoo kaŋ, wo saŋo le mu Yehowasi dinkewo Yerobowamu keta Banisirayila mansa ti Samariya saatewo kono. A ye maraloo ke le fo sanji taŋ naani niŋ kiliŋ. 24 A ye kuu jawoo le ke Yaawe ñaa koto, aduŋ a maŋ jenke junuboolu ye, Nebati dinkewo Yerobowamu ye Banisirayila duŋ mennu kewo to. 25 Ate le ye Banisirayila la banku naanewo seyinkaŋ taa ka bo Lebo-Hamati ka taa fo Koojii Baa to. Ñiŋ keta le komeŋ Yaawe, Banisirayila la Alla ye a fo ñaameŋ ka bo niŋ a la dookuulaa la, Amitayi dinkewo Yunusa, annabiyomoo meŋ bota Kati-Heferi. 26 Kaatu Yaawe ye a je le ko, Banisirayilankoolu la mantooroo jawuyaata baake le, biriŋ foro fo joŋ. Moo maŋ soto ka Banisirayilankoolu maakoyi. 27 Baawo Yaawe maŋ lafi ñiŋ na ka Banisirayila too buruka ka bo duniyaa kono, wo le ye a tinna a ye ì tankandi ka bo niŋ Yerobowamu la, Yehowasi dinkewo.
28 Yerobowamu dindiŋo la mansayaa kuu koteŋolu, a ye mennu bee ke, a la fatiyaa kuwolu, aniŋ a ye Damasiku niŋ Hamati kafuriŋo seyinkaŋ taa Banisirayila ye ñaameŋ, mennu tarata nuŋ Yahuuda bankoo niiyaa kono, wo bee safeeta Banisirayila Mansoolu la Taarika Kitaaboo le kono. 29 Yerobowamu faata, bituŋ ì ye a baadee a mumuñolu fee Banisirayila mansoolu la kaburoo to. A dinkewo Jakariya keta a noo to mansa ti.