عزيا ملك يهوذا
(2مل 14‏:21‏-22؛ 2مل 15‏:1‏-3)
1 وأقامَ جميعُ شعبِ يَهوذا عُزيَّا‌ مَلِكا مكانَ أبـيهِ أمَصْيا، وكانَ ا‏بنَ سِتَّ عَشْرَةَ سنَةً. 2 وا‏ستَرَدَّ عُزيَّا إيلَةَ يَهوذا وأعادَ بِناءَها بَعدَما ماتَ أبوهُ‌. 3 وكانَ عُزيَّا ا‏بنَ سِتَّ عَشْرَةَ سنَةً حينَ ملَكَ، وملَكَ ا‏ثنَتينِ وخمسينَ سنَةً في أورُشليمَ. وكانَ ا‏سمُ أمِّهِ يَكلْيا مِنْ أورُشليمَ.
4 وعَمِلَ ما هوَ قَويمٌ في نظَرِ الرّبِّ مُقتَديا بأمَصْيا أبـيهِ‌. 5 وعبَدَ اللهَ في أيّامِ زَكريّا الّذي كانَ يُرشِدُهُ إلى التَّقوى، وظَلَّ مُوفَّقا ما دامَ يَتَّقي الرّبَّ.
6 وحارَبَ عُزيَّا الفِلسطيِّينَ وهدَمَ أسوارَ مُدُنِ جِتَّ ويَبنَةَ وأشدودَ‌ وبَنى مُدُنا في جِوارِ أشدودَ وسائِرِ أرضِ الفِلسطيِّينَ. 7 وأعانَهُ اللهُ على الفِلسطيِّينَ وعلى العربِ المُقيمينَ بِـجورَ بَعلَ‌، وعلى المعونيِّينَ‌. 8 ودفَعَ العَمُّونيُّونَ جِزْيةً إلى عُزيَّا، وا‏متَدَّت شُهرتُهُ إلى حُدودِ مِصْرَ لأنَّهُ صارَ قويًّا جدًّا. 9 وبَنى عُزيَّا أبراجا في أورُشليمَ، عِندَ بابِ الزَّاويَةِ وبابِ الوادي‌ ومُنعَطَفِ السُّورِ. 10 وبَنى أيضا أبراجا في البرِّيَّةِ، وحفَرَ آبارا كثيرةً إذ كانَت لَه ماشيةٌ كثيرةٌ في السَّاحِلِ والسَّهلِ، وكانَ عِندَهُ فلاَّحونَ وكرَّامونَ في الجِبالِ وفي الكرمَلِ لأنَّهُ كانَ مُحِبًّا لِلزراعةِ. 11 وكانَ لَه جيشٌ كبـيرٌ يَخرُجونَ لِلقِتالِ في فِرَقٍ مُنَظَّمَةٍ بِـحسَبِ إحصائِهِم على يَدِ يَعيئيلَ الكاتِبِ ومَعَسْيا الضَّابِطِ بِمُراقَبةِ حَنَنْيا، أحدِ أركانِ جيشِ المَلِكِ. 12 وكانَ الجيشُ بِقيادةِ ألفَينِ وسِتِّ مئَةٍ مِنَ المُحارِبـينَ الأشِدَّاءِ، 13 وتَحتَ إمرَتِهِم جيشٌ مُؤَلَّفٌ مِنْ ثَلاثِ مئَةٍ وسَبعَةِ آلافٍ وخمسِ مئةِ رَجُلٍ يُقاتِلونَ بِشجاعةٍ لِنُصرَةِ المَلِكِ على أعدائِهِ. 14 وجَهَّزَ لهُم عُزيَّا تُروسا ورِماحا وخُوَذا ودُروعا وأقواسا وحجارةَ مَقاليعَ. 15 وصنَعَ رِجالٌ مَهَرَةٌ مَنجَنيقاتٍ في أورُشليمَ توضَعُ على الأبراجِ وزَوايا السُّورِ لِرَمْي السِّهامِ والحِجارةِ الضَّخمةِ. وا‏نتشَرَ ا‏سمُهُ إلى بعيدٍ بِمَعونةِ الرّبِّ‌ الّتي جعَلَتْهُ قويًّا جدًّا.
عقاب عزيا على كبريائه
16 لكِنَّهُ حينَ قويَ، تعَجرَفَ وعَمِلَ ما هوَ فاسِدٌ، وهوَ ما أدَّى إلى هَلاكِهِ، وتحَدَّى الرّبَّ إلهَهُ لأنَّهُ دخَلَ الهَيكلَ ليَحرُقَ البَخورَ على مذبَحِ البَخورِ، 17 فتَبِــعَهُ عزَرْيا الكاهنُ ومعَهُ ثَمانونَ كاهِنا أشِدَّاءُ 18 وقاوَموهُ وقالوا لَه: «لا يَحِقُّ لكَ يا عُزيَّا المَلِكُ أنْ تَحرُقَ البَخورَ لِلرّبِّ، فهذا مِنْ حقِّ الكهَنةِ بَني هرونَ المُكرَّسينَ لِذلِكَ. أُخرُجْ مِنْ هذا المكانِ المُقَدَّسِ، لأنَّكَ تحَدَّيتَ الرّبَّ الإلهَ ولم يَعُدْ لكَ كرامَةٌ عِندَهُ‌». 19 فغَضِبَ عُزيَّا على الكهَنةِ وكانَت في يَدِهِ مِجمَرةُ البَخورِ، وعِندَ غضَبِهِ علَيهِمِ ا‏نفَجَرَ البَرَصُ في جبهَتِهِ قُدَّامَ الكهَنةِ في الهَيكلِ وهوَ على مَذبَحِ البَخورِ. 20 فا‏لتَفَتَ إليهِ عزَرْيا وسائِرُ الكهَنةِ، فإذا البَرَصُ على جَبهَتِهِ، فأسرَعوا في إخراجِهِ مِنْ هُناكَ، كذلِكَ بادَرَ هوَ إلى الخُروجِ لأنَّ الرّبَّ ضرَبَهُ بِالبَرَصِ. 21 وبَقيَ عُزيَّا المَلِكُ أبرَصَ إلى يومِ وفاتِهِ، وسَكنَ في بـيتٍ مُنفَرِدٍ لِبَرصِهِ وحُرِمَ مِنَ الدُّخولِ إلى الهَيكلِ. وتَولَّى ا‏بنُهُ يوثامُ شُؤونَ القصرِ والحُكْمِ في البِلادِ‌.
22 وما تبَقَّى مِنْ أخبارِ عُزيَّا، مِنْ أوَّلِها إلى آخِرِها، كَتَبَهُ أشَعيا بنُ آموصَ النَّبـيُّ. 23 وماتَ عُزيَّا‌ ولم يُدفَنْ معَ آبائِهِ في مَقبَرةِ المُلوكِ، بل في حَقلِ المَغبَرةِ لأنَّهُ كانَ أبرَصَ وملَكَ يوثامُ ا‏بنُهُ مكانَهُ‌.
Yahuuda mansa Usiya
(2 Mansoolu 14:21-222 15:1-3)
1 Wo le to Yahuuda moolu bee keta kaŋ kiliŋ ti, ì ye Usiya ke mansa ti a faamaa noo to, wo tumoo a siyo be sanji taŋ niŋ wooro. 2 Usiya le ye Elati saatewo murundi Yahuuda bankoo ma, a ye a seyinkaŋ loo. Wo ye a tara le Amasiya beleta ka kafu a mumuñolu ma.
3 Usiya siyo be nuŋ sanji taŋ niŋ wooro le, kabiriŋ a be ke la mansa ti. A ye sanji taŋ luulu niŋ fula le ke maraloo la Yerusalaamu. A baamaa too mu Yekoliya le ti, meŋ bota Yerusalaamu. 4 Usiya baarata kuu betoo le la Yaawe ñaa koto ko a faamaa Amasiya. 5 A tarata sondiŋ Alla ma le Jakariya baluu tiloo la, meŋ ka a yaamari ka sila Alla la. A tarata sondiŋ Yaawe Alla ma waatoo meŋ bee la, a ye ñaatotaa dii a la le.
6 Usiya fintita, a ye Filisitinkoolu kele, aduŋ a ye Kati, Yabune aniŋ Asidodi saatee tata sansaŋolu teyi. Bari a ye saatee doolu tata Asidodi tundoo to Filisitini bankoo kaŋ, aniŋ Filisitini kara doolu la. 7 Alla ye a tanka Filisitinkoolu ma le, aniŋ Araaboolu mennu be sabatiriŋ Kuri-Baali, aniŋ Meyuninkoolu. 8 Ammoninkoolu ka naamoo joo Usiya yaa, a semboo naata wara baake, wo ye a tinna le a darajoo janjanta fo Misira.
9 Wo koolaa Usiya ye tata jaŋolu loo Yerusalaamu saatewo Tonkoŋ Dundaŋ Daa to, Wulumbanto Dundaŋ Daa, aniŋ saatee tata sansaŋo ŋoojita daameŋ, aduŋ a ye ì bambandi. 10 A ye tata jaŋolu loo kene kenseŋo kono, a ye koloŋ jamaa siŋ jee, kaatu a ye beeyaŋ kooree jamaa le soto, Sefela* konkotundoo* niŋ kene fanuŋo kono. A ye senelaalu soto le, aniŋ moolu mennu ka wayini* yiroolu topatoo konkoolu to aniŋ senebanku kendoolu to. Kaatu senoo diyaata a ye le.
11 Usiya ye kelediŋ jamaa fanaa soto, ì bee mu kelenoolaa baalu le ti. Ì talaata kafoolu le ti, ko ì toolu safeeta ñaameŋ. Safeerilaa Yeyeli aniŋ mansa la dookuulaa Maaseya ye ì yirikoo safee, mansa la ñaatonkoo Hananiya la yaamaroo kaŋ. 12 Kelejawara wuli fula, kelejawara keme wooro, mennu mu kaabiila ñaatonkoolu ti le ye ñiŋ kelediŋolu ñaatonkayaa. 13 Mennu be ì la yaamaroo koto, taata kaañaŋ kelediŋ wuli keme saba, kelediŋ wuli woorowula, kelediŋ keme luulu le fee, mennu si keloo ke noo kendeke ka mansa tanka a jawoolu ma. 14 Aduŋ Usiya ye koteeroolu*, sooroolu, nee naafoolu, keleraŋ dendikoolu, kaloolu niŋ kalabeñoolu, aniŋ kampuraŋolu bee parendi ñiŋ kelediŋolu ye. 15 A la bulukalaŋ dookuulaalu ye jooraŋ siifaa kutoolu dadaa, mennu si kalabeñoolu fayi noo aniŋ bere baalu. Ì ye ì ke Yerusalaamu tata jaŋolu santo, aniŋ tonkoŋolu to. A darajoo janjanta dulaa bee to, kaatu Alla ye a maakoyi le kendeke fo a bambanta.
Usiya la faŋ waroo ye a kasaara
(2 Mansoolu 15:5-7)
16 Biriŋ Mansa Usiya la mansayaa loota fo a bambanta, a ye i ñuŋ faŋ waroo la, fo a ye a faŋ kasaara. Luŋ kiliŋ faŋ a ye Yaawe sooki, a la Alla, a dunta a Batudulaa Buŋo* to ka cuuraayoo siisindi a ye, cuuraayi siisindidulaa to. 17 Piriisi* Asariya niŋ Yaawe la piriisi bambandiŋ taŋ seyi bulata Usiya nooma. 18 Ì ko a ye ko, “Ñiŋ maŋ ke siloo ti. Ite maŋ ñaŋ ka cuuraayoo siisindi Yaawe ye. Piriisoolu dammaa le taa mu wo ti, Haaruna koomalankoolu, ì ye mennu tomboŋ ka a ke. Bo ñiŋ dulaa senuŋo to! I ye junuboo le ke, a te ke la i ye horoma ti Yaawe Alla ñaa koto.”
19 Usiya kamfaatoo be looriŋ cuuraayi siisindidulaa daala Yaawe Batudulaa Buŋo to. Cuuraayi keraŋo be a buloo kono ka cuuraayoo bo Yaawe ye. Biriŋ a kamfaata piriisoolu kamma, wo loo niŋ baaroo teema balajawu kuuraŋo fintita a fondaa la piriisoolu ñaatiliŋo la. 20 Biriŋ piriisi kuntiyo Asariya niŋ piriisi toomaalu ye a je ko, balajawu kuuraŋo le fintita a foŋo bala, ì ye a bayi katabake. Ate faŋo be korontoriŋ ne nuŋ ka finti, biriŋ a ye a je ko, Yaawe ye a mantoora le.
21 Ñiŋ balajawu kuuraŋo tarata Mansa Usiya la le a baluu tiloo bee la. Wo ye a tinna le a tarata sabatiriŋ a faŋ ye. Ì maŋ soŋ a ye duŋ Alla Batudulaa Buŋo to kotenke, aniŋ a faŋo la mansasuwo. A dinkewo Yotamu le marata mansasuwo ma, aniŋ bankoo moolu.
22 Annabilayi Yesaya, Amosi dinkewo le ye Usiya kekuu koteŋolu safee ka bo foloodulaa ka taa fo labandulaa to. 23 Bituŋ a beleta ka kafu a mumuñolu ma, ì ye a baadee a mumuñolu daala, mansoolu la kaburu kenoo to. A niŋ mansoolu maŋ deŋ kaburoo la, kaatu ì ko balajawutoo le mu, a maŋ seneyaa. A dinkewo Yotamu keta a noo to mansa ti.