Clean and Unclean Animals
(Deuteronomy 14.3-21)
1 The Lord told Moses and Aaron 2 to say to the community of Israel:
You may eat 3 any animal that has divided hoofs and chews the cud. 4-8 But you must not eat animals such as camels, rock badgers, and rabbits that chew the cud but don't have divided hoofs. And you must not eat pigs—they have divided hoofs, but don't chew the cud. All of these animals are unclean, and you are forbidden even to touch their dead bodies.
9-12 You may eat anything that lives in water and has fins and scales. But it would be disgusting for you to eat anything else that lives in water, and you must not even touch their dead bodies.
13-19 Eagles, vultures, buzzards, crows, ostriches, hawks, sea gulls, owls, pelicans, storks, herons, hoopoes, and bats are also disgusting, and you are forbidden to eat any of them.
20-23 The only winged insects you may eat are locusts, grasshoppers, and crickets. All other winged insects that crawl are too disgusting for you to eat.
24-28 Don't even touch the dead bodies of animals that have divided hoofs but don't chew the cud. And don't touch the dead bodies of animals that have paws. If you do, you must wash your clothes, but you are still unclean until evening.
29-30 Moles, rats, mice, and all kinds of lizards are unclean. 31 Anyone who touches their dead bodies or anything touched by their dead bodies becomes unclean until evening. 32 If something made of wood, cloth, or leather touches one of their dead bodies, it must be washed, but it is still unclean until evening. 33 If any of these animals is found dead in a clay pot, the pot must be broken to pieces, and everything in it becomes unclean. 34 If you pour water from this pot on any food, that food becomes unclean, and anything drinkable in the pot becomes unclean.
35 If the dead body of one of these animals touches anything else, including ovens and stoves, that thing becomes unclean and must be destroyed. 36 A spring or a cistern where one of these dead animals is found is still clean, but anyone who touches the animal becomes unclean. 37 If the dead body of one of these animals is found lying on seeds that have been set aside for planting, the seeds remain clean. 38 But seeds that are soaking in water become unclean, if the dead animal is found in the water.
39 If an animal that may be eaten happens to die, and you touch it, you become unclean until evening. 40 If you eat any of its meat or carry its body away, you must wash your clothes, but you are still unclean until evening.
41-42 Don't eat any of those disgusting little creatures that crawl or walk close to the ground. 43 If you eat any of them, you will become just as disgusting and unclean as they are. 44 I am the Lord your God, and you must dedicate yourselves to me and be holy, just as I am holy. Don't become disgusting by eating any of these unclean creatures. 45 I brought you out of Egypt so that I could be your God. Now you must become holy, because I am holy!
46-47 I have given these laws so that you will know what animals, birds, and fish are clean and may be eaten, and which ones are unclean and may not be eaten.
Daafeŋolu niŋ beeyaŋolu mennu konta aniŋ mennu maŋ koŋ
(5 Musa 14:3-21)
1 Yaawe* diyaamuta Musa niŋ Haaruna ye, 2 ka ñiŋ yaamaroolu dii Banisirayilankoolu la ko:
Ñinnu le mu niilamaalu ti ali si mennu domo noo daafeŋolu bee kono, mennu be baluuriŋ bankoo kaŋ: 3 Daafeŋ-wo-daafeŋ mu worosomaa ti, a worosoo farata fula ti, aduŋ a ka ñaañimoo ke, ali si a domo noo le.
4 Bari doolu mennu worosoo farata fula ti, ì buka ñaañimoo ke, waraŋ ì ka ñaañimoo ke, bari ì worosoo maŋ fara fula ti, ali kana wolu domo. Ñonkomoo ka ñaañimoo ke le, bari a maŋ worosoo soto meŋ farata fula ti. Wo kamma la a konta ali ye le ka a domo. 5 Konkokono saŋo ka ñaañimoo ke le, bari a maŋ worosoo soto meŋ farata fula ti, wo kamma la a konta ali ye le ka a domo. 6 Saŋo ka ñaañimoo ke le, bari a maŋ worosoo soto meŋ farata fula ti, wo kamma la a konta ali ye le. 7 Seewoo mu worosomaa le ti, aduŋ a worosoo farata fula ti le, bari a buka ñaañimoo ke, wo kamma la a konta ali ye le. 8 Ali kana wolu suboo domo, waraŋ ka ì furewo maa. Ì konta ali ye le.
9 Niilamaalu mennu be baluuriŋ baa waraŋ boloŋo kono, feŋ-wo-feŋ ye jayoolu niŋ fatoolu soto, ali si ì domo noo le. 10 Bari jiikono niilamaalu bee, mennu maŋ jayoo niŋ fatoo soto, biriŋ domandiŋolu mennu be faariŋ jiyo kono, fo waramaalu, wolu konjawuta ali ye le. 11 Ali ñanta ì koŋ na jawuke le. Ali kana ì suboo domo. Ali ñanta le ka ì furewo koŋ jawuke. 12 Feŋ-wo-feŋ ka tara baluuriŋ jiyo kono, a maŋ jayoo niŋ fatoo soto, a konjawuta ali ye le.
13 Ñinnu le mu kunoolu ti mennu konjawuta ali ye, ali maŋ ñaŋ na mennu domo la: Wataa, duwaforoo, duwajoŋo, 14 biboo, seeliŋo siifaa-wo-siifaa, 15 kaanaa siifaa-wo-siifaa, 16 tumbunto kiikiyaŋo, wulakono kiikii baa, baato keeraa, sontiŋo siifaa-wo-siifaa, 17 suukono kiikiyaŋo, baato sontiŋo, kiikii caraatoo, 18 bunkololoŋo, sonkosonkoo, kootoduwoo, 19 jimoo, saakulaa siifaa-wo-siifaa, tokomoo, aniŋ tonsoo.
20 Tumboolu mennu ye dampaŋolu niŋ siŋolu soto bee le konjawuta ali ye, 21 niŋ a maŋ ke mennu ka podi. 22 Ali si kuntiŋolu domo noo le, jatatoŋolu, kereleŋolu, aniŋ podilaalu. 23 Bari tumbu meseŋ koteŋolu bee, mennu ye dampaŋolu niŋ siŋolu soto, wolu konjawuta ali ye le.
24 Daafeŋ doolu le be jee mennu si a tinna ali ye kosoo soto. Meŋ-wo-meŋ ye wolu furewo maa, kosoo be tara la a bala le fo wulaaroo. 25 Moo-wo-moo ye ì furewo sika, a maarii ñanta a la duŋ feŋolu kuu la le, aduŋ kosoo be tara la a bala le. 26 Wolu le mu daafeŋolu ti mennu dafatoo farata fula ti bari ì maŋ ke worosomaalu ti, aduŋ ì buka ñaañimoo ke. Moo-wo-moo ye wolu furewo maa, kosoo be tara la a bala le fo wulaaroo. 27 Siŋ naanimaa daafeŋolu bee, mennu ye ŋonsiŋo soto, ì konta ali ye le. Moo-wo-moo ye ì furewo maa, kosoo be tara la a bala le fo wulaaroo. Ì konta ali ye le. 28 Niŋ meŋ ye ì furewo sika, a ñanta a la duŋ feŋolu kuu la le, aduŋ kosoo be tara la a bala le fo wulaaroo. Ì konta ali ye le.
29 Ñinnu le konta ali ye kuruntu feŋolu kono mennu be bankoo kaŋ taariŋ: Watandiŋo, ñinoo, basoo siifaa-wo-siifaa, 30 basa komboroŋo, kaanaa, basandiŋo, saamelleŋo, aniŋ ñankonkoroŋo. 31 Bankoo kaŋ kuruntu feŋolu bee kono ñinnu le konta ali ye. Moo-wo-moo ye ì furewo maa kosoo be tara la a bala le fo wulaaroo. 32 Ì furewo jolonta feŋ-wo-feŋ kaŋ wo feŋo be koso la le. A keta jooraŋ siifaa-wo-siifaa ti, biriŋ babaroo, duŋ feŋo, beeyaŋ kuloo, ka taa fo bootoo. Wo jooraŋo ñanta ñikindi la jiyo le kono, aduŋ kosoo be tara la a bala le fo wulaaroo, wo koolaa a ye naa seneyaa. 33 Wolu kono niŋ meŋ furewo jolonta keraŋo kono, meŋ dadaata potoo la, feŋ-wo-feŋ be wo keraŋo kono a kosota le, aduŋ wo keraŋo ñanta le ka teyi. 34 Domori feŋ-wo-domori feŋ jiyo keta a kaŋ, aduŋ a jiyo bota wo keraŋo le kono, wo domori feŋo kosota le. Miŋ feŋo siifaa-wo-siifaa be wo keraŋo kono, a kosota le. 35 Ì furewo jolonta feŋ-wo-feŋ kaŋ, mennu be ko fuuroo waraŋ tabirilaŋ daandiŋo, a kosota le, aduŋ a ñanta le ka teyi. A be tu la kosoriŋ ne. 36 Bari niŋ woyoo le mu waraŋ koloŋo, a be tu la seneyaariŋ ne. Wo koolaa feŋ-wo-feŋ ye ì furewo maa, a be koso la le. 37 Wo daafeŋolu kono, niŋ meŋ furewo jolonta siimaŋ turoo kaŋ, meŋ ñanta fii la, wo turoo be tu la seneyaariŋ ne. 38 Bari niŋ siimaŋ turoo be ñikindiŋ ne, ì kiliŋ furewo jolonta a kaŋ, a kosota le.
39 Beeyaŋ-wo-beeyaŋ daata ali ye domotaa ti, niŋ a jifata, moo-wo-moo ye a maa, kosoo be tara la a maarii bala le fo wulaaroo. 40 Moo-wo-moo fanaa ye feŋ domo wo beeyaŋo suboo to waraŋ ka a furewo sika, a maarii ñanta a la duŋ feŋolu kuu la le, aduŋ kosoo be tara la a bala le fo wulaaroo.
41 Daafeŋolu, mennu keta kuruntu feŋolu ti, aniŋ daafeŋ meseŋolu bankoo kaŋ taariŋ, ì konjawuta le. Ì maŋ ñaŋ na domo la. 42 Daafeŋ-wo-daafeŋ ka kuruntu a konoo kaŋ siŋ naani la, waraŋ siŋ jamaa, ali maŋ ñaŋ na a domo la. A konjawuta ali ye le. 43 Ali kana ali faŋolu nondi niŋ ñiŋ daafeŋolu la. Ali kana ali faŋolu kosondi ì la, ka a tinna kosoo ye tara ali bala. 44 Nte le mu Yaawe ali la Alla ti, wo to ali ali faŋ muta seneyaa kono, kaatu nte seneyaata le. Ali kana ali faŋolu kosondi daafeŋolu la, mennu keta kuruntu feŋolu ti bankoo kaŋ taariŋ. 45 Nte le mu Yaawe ti, meŋ ye ali bondi naŋ Misira bankoo kaŋ, ka ke ali la Alla ti. Wo to ali si seneyaa, kaatu nte seneyaata le.
46 Ñiŋ ne mu luwaa ti meŋ landita daafeŋolu, kunoolu, aniŋ niilamaa feŋolu la kuwo to, mennu be jiyo kono, aniŋ mennu be bankoo kaŋ taariŋ. 47 Ali ñanta fataŋ-fansiri ke la seneyaa niŋ seneyaabaliyaa la le, aniŋ ka fataŋ-fansiri ke niilamaa feŋolu la mennu ñanta domo la, aniŋ mennu maŋ ñaŋ na domo la.